Neotenia

Neotenia (gr. teínein ‘napinać’, ‘rozciągać’)^[1] – zdolność płciowego rozmnażania się organizmów we wczesnych etapach ontogenezy (np. larw niektórych zwierząt), występująca w następstwie przyspieszonego w stosunku do reszty ciała rozwoju narządów rozrodczych^[2] (neotenia pełna albo zupełna^[3]), a także zatrzymanie u osobników dorosłych pewnych cech infantylnych^[1] (neotenia niepełna albo niezupełna^[3]). Neotenia jest szczególnym przypadkiem pedogenezy. U roślin neotenią nazywana jest zdolność do kwitnienia młodych roślin, tuż po skiełkowaniu. Występuje np. u komosy wielonasiennej^[4].

Aksolotl – zdolna do rozrodu larwa ambystomy meksykańskiej (Ambystoma mexicanum)

Neotenia pełna występuje u płazów, czerwców, termitów^[5].

Neotenia pełna u płazów wynika z braku reakcji tkanek larw na stymulujący przemianę larw hormon tarczycy (tyroksynę), przy normalnym jej rozwoju, bądź z niedorozwoju tarczycy. Wywołana jest także warunkami środowiskowymi, które hamują rozwój larw, np.: niską temperaturą lub brakiem pokarmu^[1].

Współcześnie występuje też używanie terminu neotenia (wykraczające poza kategorię biologia rozrodu) jako zachowywanie cech osobników młodocianych przez osobniki dorosłe. Cecha ta jest charakterystyczna dla ludzi, jak i szympansów bonobo. Frans de Waal dostrzega ją „w naszej niesłabnącej skłonności do zabawy, dociekliwości i kreatywności, a także w naszej bujnej wyobraźni seksualnej”^[6].

Zobacz też

• partenogeneza
• heterochronia