Norbert Elias

Norbert Elias (ur. 22 czerwca 1897 we Wrocławiu, zm. 1 sierpnia 1990 w Amsterdamie^[1]) – niemiecki filozof i socjolog pochodzenia żydowskiego, twórca socjologii procesu i socjologii figuracyjnej.

Norbert Elias

Norbert Elias (1987)
Data i miejsce urodzenia	22 czerwca 1897 Wrocław
Data i miejsce śmierci	1 sierpnia 1990 Amsterdam
Tytuł naukowy	profesor

Życie i kariera akademicka

Studiował medycynę, psychologię i filozofię. W 1933 wyjechał z hitlerowskich Niemiec i zamieszkał w Paryżu. W 1935 roku przeniósł się do Wielkiej Brytanii, gdzie wykładał kolejno na uniwersytetach w Londynie, Cambridge i Leicester. W latach 1962–1964 był profesorem socjologii na Uniwersytecie w Akrze (stolica Ghany). Później wykładał na różnych uniwersytetach niemieckich (m.in. w Konstancji oraz Ośrodku Badań Interdyscyplinarnych w Bielefeld). Mieszkał głównie w Amsterdamie, gdzie zmarł.

Tablica pamiątkowa we Wrocławiu

Koncepcje i publikacje

Według Eliasa socjologia jest nauką dynamiczną, której przedmiotem jest proces społeczny oraz nieustanny ciąg regularnych zmian będących wynikiem niezamierzonych działań ludzkich. Obecne stany społeczeństwa mają pochodzenie procesowo-historyczne. Żaden z obiektów społecznych nie ma stanu stałego i niezmiennego.

W swojej najgłośniejszej pracy pt. Przemiany obyczajów w cywilizacji Zachodu Elias przedstawia przemiany obyczajowości, jakie dokonały się w Europie od średniowiecza. Analizując podręczniki i inne dokumenty z kolejnych epok, przedstawia mechanizmy tworzenia się norm, które obecnie uznajemy za naturalne, głównie z zakresu zasad zachowania i moralności (np. zasady posługiwania się nożem i widelcem). Zdaniem Eliasa z czasem ludzie uzyskiwali coraz większą zdolność kontrolowania własnych emocji. Początkowo prace Eliasa pozostawały niezauważone, z czasem jednak uznano go za jedną z czołowych postaci współczesnej socjologii.

Wybrane prace

• Über den Prozeß der Zivilisation, 1939
• Die Höfische Gesellschaft, 1969
• Was ist Soziologie?, 1970
• Über die Einsamkeit der Sterbenden, 1982
• Engagement und Distanzierung, 1983
• Über die Zeit, 1984
• Die Gesellschaft der Individuen, 1987
• Studien über die Deutschen, 1989
• Etablierte und Aussenseiter, 1990
• Mozart. Zur Soziologie eines Genies, 1991
• Symboltheorie, 2001

Tłumaczenia na język polski

• O procesie cywilizacji, 2011, Wyd W.A.B., ISBN 978-83-7414-937-2 (Über den Prozeß der Zivilisation, 1939)
• Przemiany obyczajów w cywilizacji Zachodu, tł. Tadeusz Zabłudowski, Warszawa 1980, PIW, ISBN 83-06-00258-X (na podstawie Über den Prozeß der Zivilisation, 1939)
• Czym jest socjologia?, tł. Bogdan Baran, Warszawa 2010, Wydawnictwo Aletheia, ISBN 978-83-61182-44-3 (Was ist Soziologie?, 1970)
• Zaangażowanie i neutralność, Warszawa 2003, Wyd. PWN, ISBN 83-01-14098-4 (oprawa twarda), ISBN 83-01-14099-2 (oprawa broszurowa) (Engagement und Distanzierung, 1983)
• Społeczeństwo jednostek, tł. Janusz Stawiński, red. nauk. i przedm. do wyd. pol. Mirosława Marody, Warszawa 2008, Wyd. PWN, ISBN 978-83-01-15438-7 (Die Gesellschaft der Individuen, 1987)
• Rozważania o Niemcach: zmaganie o władzę a habitus narodowy i jego przemiany, Poznań 1996, Wydawnictwo Poznańskie, ISBN 83-86138-62-9 (Studien über die Deutschen. Machtkämpfe und Habitusentwicklung im 19. und 20. Jahrhundert, 1989)
• Mozart. Portret geniusza, tł. Bogdan Baran, 2006, Wyd W.A.B., ISBN 83-7414-172-7 (Mozart. Zur Soziologie eines Genies, 1991)
• Esej o czasie, tł. Ada Łobożewicz, Warszawa 2017, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, ISBN 978-83-235-2420-5 (Über die Zeit, 1984)