Państwowa Inspekcja Pracy

Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) – polski organ nadzoru i kontroli nad przestrzeganiem prawa pracy, w szczególności przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów dotyczących zatrudnienia i innej pracy zarobkowej.

Państwowa Inspekcja Pracy

Siedziba PIP przy ul. Barskiej 28/30 w Warszawie
Państwo	Polska
Data utworzenia	3 stycznia 1919
Główny Inspektor Pracy	Marcin Stanecki
Zastępca	Aneta Gronowicz Urszula Langer Jarosław Leśniewski
Budżet	321,44 mln zł (2017)[1]
Zatrudnienie	2444 (2017)[2]
Adres
ul. Barska 28/30 02-315 Warszawa
Położenie na mapie Warszawy Państwowa Inspekcja Pracy
Położenie na mapie Polski Państwowa Inspekcja Pracy
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Państwowa Inspekcja Pracy
52°13′09,19″N 20°58′36,83″E
Strona internetowa

Siedziba PIP znajduje się przy ul. Barskiej 28/30 w Warszawie.

Kierownictwo[3][4]

• Marcin Stanecki – Główny Inspektor Pracy od 14 czerwca 2024^[5][6]
• Jarosław Leśniewski – zastępca Głównego Inspektora Pracy od 26 listopada 2020^[7]
• Aneta Gronowicz – zastępca Głównego Inspektora Pracy od 6 grudnia 2024^[8]
• Urszula Langer – zastępca Głównego Inspektora Pracy od 6 grudnia 2024

Historia

Państwowa Inspekcja Pracy została powołana dekretem Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego 3 stycznia 1919^[9]. Pierwszym Głównym Inspektorem Pracy był Franciszek Sokal, a jego następca, Marian Klott piastował to stanowisko od 1920 do wybuchu II wojny światowej.

W czasie okupacji inspekcja pracy została włączona do niemieckiego urzędu pracy (Arbeitsamt).

Po wojnie Państwowa Inspekcja Pracy była stopniowo odbudowywana, m.in. dzięki zaangażowaniu Głównego Inspektora Henryka Altmana.

Główny Inspektor Pracy ustanowił w 1989 nagrodę imienia Haliny Krahelskiej przyznawaną za „wybitne osiągnięcia w dziedzinie prewencji zagrożeń zawodowych, nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, wynalazczości, projektowania i wdrażania bezpiecznych technik i technologii w zakresie ochrony pracy, a także popularyzacji prawa pracy i ochrony zdrowia oraz bezpieczeństwa pracy^[10]”.

Główni inspektorzy pracy

Na podstawie materiału źródłowego^[11]

• Franciszek Sokal (1919–1920)
• Marian Klott (1920–1939)
• Henryk Altman (1944–1952)
• Edmund Żebrowski (1952–1954)
• Zdzisław Wierzbicki (1954–1966)
• Henryk Kowalski (1967–1987)
• Jan Laskowski (1987–1990)
• Tadeusz Sułkowski (1990–1999)
• Tadeusz Zając (1999–2002)
• Anna Hintz (2002–2006)
• Bożena Borys-Szopa (2006–2008)
• Tadeusz Zając (2008–2011)
• Anna Tomczyk (2011–2012)
• Iwona Hickiewicz (2012–2016)
• Roman Giedrojć (2016–2017)
• Wiesław Łyszczek (2017–2020)
• Andrzej Kwaliński (2020^[12]–2021^[13])
• Katarzyna Łażewska-Hrycko (2021^[6]–2024)
• Marcin Stanecki (od 2024)

Struktura i działalność

Obowiązujący od 2015 roku wzór legitymacji służbowej pracownika Państwowej Inspekcji Pracy (część wewnętrzna)

W skład Państwowej Inspekcji Pracy wchodzą Główny Inspektorat Pracy (GIP), 16 inspektoratów okręgowych oraz Ośrodek Szkolenia PIP we Wrocławiu.

Zadaniem Państwowej Inspekcji Pracy jest kontrolowanie zakładów pracy i nadzorowanie przestrzegania przepisów z zakresu prawa pracy oraz przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, np. czy pracodawca wywiązuje się z ciążących na nim obowiązków (wynagrodzenie za pracę, czas pracy, urlopy, ochrona praw kobiet, zatrudnionych osób niepełnosprawnych i młodocianych, a także szeroko rozumianych wymagań bhp). Inspektorzy analizują także przyczyny wypadków w pracy (ciężkich, śmiertelnych, zbiorowych), o których pracodawca ma obowiązek poinformować PIP. Niepoinformowanie o takich wypadkach PIP może być podstawą do ukarania przez inspektora pracy.

W przypadku stwierdzenia łamania praw pracowniczych inspektorzy pracy mogą nałożyć mandat, kierować wnioski o ukaranie do sądów rejonowych, powiadamiać prokuraturę o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, wydawać decyzje administracyjne o grzywnach na podstawie ustawy o czasie pracy kierowców. Grzywna może wynosić minimum 1000 zł, maks. 30 tys. zł.

Co roku Główny Inspektor Pracy przedstawia Sejmowi sprawozdanie z działalności Państwowej Inspekcji Pracy^[14]. Dokument jest publikowany w postaci druku sejmowego.

W przypadku drastycznego łamania przepisów bhp lub gdy występuje bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia pracowników, Okręgowy Inspektor Pracy może nakazać zaprzestania działalności zakładu pracy. W przypadku gdy zostaną naruszone przepisy BHP, inspektorzy w czasie kontroli nakazują usunięcie stwierdzonych uchybień w określonym w nakazie terminie lub natychmiastowo. Takie kontrole mogą być przeprowadzane o każdej porze dnia i nocy po uprzednim zawiadomienia pracodawcy o zamiarze wszczęcia kontroli^[15]. PIP jest jedyną inspekcją pracy w UE, która musi uprzedzić o kontroli ^[16]. Brak uprawnień inspektorów do wykonania czynności sprawdzających i rozpoznawczych przed formalnym wszczęciem kontroli utrudnia udowodnienie nielegalnego zatrudnienia w przypadku złożenia fałszywych oświadczeń przez pracodawcę, że pracownicy właśnie rozpoczęli pracę, więc jeszcze mają czas na zawarcie umowy czy zgłoszenie do ZUS^[17].

Inspekcja udziela bezpłatnie porad w zakresie prawa pracy (porady osobiste i telefoniczne – szczegóły można znaleźć na stronach internetowych PIP). Kontroluje ponadto przestrzeganie przepisów w zakresie wprowadzania do obrotu maszyn, narzędzi itp. w zakresie podstawowych wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nowa ustawa o Państwowej Inspekcji Pracy^[18], która weszła w życie 1 lipca 2007, przekazała inspekcji pracy dotychczasowe kompetencje wojewodów w zakresie kontrolowania legalności zatrudnienia obywateli polskich i obcokrajowców.

Nowelizacja art. 89a ustawy o transporcie drogowym (art. 37 pkt 6 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz o zmianie niektórych innych ustaw)^[19] stanowi, że inspektorzy Państwowej Inspekcji Pracy dokonują kontroli w zakresie przewozu drogowego. W związku z powyższym uprawnieni do kontroli mają prawo nałożyć na wykonującego przewozy drogowe lub inne czynności związane z tym przewozem karę pieniężną, w drodze decyzji administracyjnej, tak samo jak organy Inspekcji Transportu Drogowego.

Budżet, zatrudnienie i wynagrodzenia

Wydatki i dochody Państwowej Inspekcji Pracy są realizowane w części 12 budżetu państwa^[20].

W 2017 wydatki PIP wyniosły 321,44 mln zł, a dochody 1,6 mln zł^[1]. Przeciętne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło 2444 osób, a średnie miesięczne wynagrodzenie brutto 7586,7 zł^[2].

W ustawie budżetowej na 2018 wydatki Państwowej Inspekcji Pracy zaplanowano w wysokości 324,62 mln zł, a dochody 1,37 mln zł^[21].