Paderewski (pociąg pancerny)

Pociąg Pancerny Nr 14 eks – pociąg pancerny „Paderewski”, eks – pociąg pancerny nr 7, eks – pociąg pancerny „Generał Żeligowski”, eks – pociąg pancerny nr 15 – pociąg pancerny Wojska Polskiego II RP.

Pociąg Pancerny „Paderewski”

pociąg pancerny nr 14

Historia
Państwo	Litwa Środkowa  Polska
Sformowanie	1919
Rozformowanie	1939
Nazwa wyróżniająca	nie posiadał
Patron	Lucjan Żeligowski Ignacy Paderewski
Dowódcy
Pierwszy	por. Włodzimierz Abłamowicz
Ostatni	kpt. Henryk Gawełczyk
Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka bunt Żeligowskiego kampania wrześniowa bitwa nad Bzurą
Organizacja
Dyslokacja	Jabłonna (Okręg Korpusu Nr I)
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	wojska kolejowe bronie pancerne
Podległość	1 Armia 5 Armia 2 Armia Wojsko Litwy Środkowej Dywizjon Ćwiczebny Pociągów Pancernych 1 Dywizjon Pociągów Pancernych

Historia

10 września 1919 roku w warsztatach kolejowych Kierownictwa Budowy Pociągów Pancernych we Lwowie został utworzony pociąg pancerny nr 15.

W dniu 4 lutego 1919 roku wziął udział w walkach z Ukraińcami, w wyniku których wojska polskie zdobyły Kowel^[1].

Pociąg był przydzielony na czas pokoju do 1 dywizjonu pociągów pancernych.

We wrześniu 1939 był uzbrojony w 2 haubice 100 mm, 2 armaty 75 mm i 22 ckm-y^[2].

W kampanii wrześniowej zakończył mobilizację 3 września jako odwód Naczelnego Dowództwa. Od 1 września był przydzielony do Armii „Pomorze”^[2]. Pociąg odjechał z bazy 1 dywizjonu w Legionowie 4 września, docierając do Kutna 6 września^[3]. W Kutnie pociąg miał parodniowy postój, który negatywnie wpłynął na stan załogi: węzeł kolejowy w Kutnie był słabo broniony, ale był celem ciągłych bombardowań lotnictwa niemieckiego^[4]. 9 września do „Paderewskiego” w Kutnie dołączył pociąg nr 11 („Danuta”)^[4]. Wieczorem 13 września „Paderewski” otrzymał rozkaz wsparcia Pomorskiej Brygady Kawalerii podczas bitwy nad Bzurą. Linia Kutno – Łęczyca była w dobrym stanie i pociąg szybko osiągnął cel. „Paderewski” walczył wspólnie z batalionem Straży Granicznej i 11 dywizjonem artylerii konnej w nieudanej obronie Łęczycy, atakowanej przez niemiecką 221 Dywizję Piechoty (Łęczyca została stracona w nocy). 15 września pociąg wrócił do Kutna, przejechał pod Rząśno na linii Żychlin – Łowicz. Dnia 15 września wraz ze swoim składem bojowym stanął w Jackowiach. 16 września 1939 pociąg brał udział w walkach w rejonie Urzecza, następnie ok. godziny 12.00 wspierał natarcie II batalionu 70 pułku piechoty z 17 Wielkopolskiej Dywizji Piechoty w rejonie na północ od miejscowości Sobota. W trakcie tego kontrataku zatrzymano atak niemieckiej 10 Dywizji Piechoty; w trakcie tego ataku odparł też nalot. Mimo iż pociąg nie odniósł znaczących uszkodzeń, 4 Dywizja Piechoty zaczęła wycofywać się za rzekę Słudwię. Odcięty od możliwości odwrotu, kpt. Gawełczyk zarządził opuszczenie i zniszczenie pociągu; wymontowano część karabinów maszynowych, potem pociąg wysadzono w powietrze. Nieliczni żołnierze dotarli do Warszawy wraz z wycofującymi się jednostkami piechoty^[5].

Załoga

Kadra pociągu w 1923:

• por. art. Tadeusz Smyczyński z 5 pac – dowódca
• por. art. Stanisław Hieronim Milli z 5 pac
• por. piech. Bernard Sobczyński z 51 pp
• por. piech. Witold Donten z 76 pp

Dowódcą był kapitan Jerzy Żelechowski a jego zastępcą kapitan Henryk Gawełczyk. Kpt. Gawełczyk przejął dowodzenie 9 września, zastępując kpt. Żelechowskiego, który, jak pisze Krawczak i Odziemkowski „nie wytrzymał silnego obciążenia psychicznego”^[2][4].

Skład pociągu

• lokomotywa opancerzona typu Ti3 nr 8^[6],
• wagon artyleryjski czteroosiowy nr 660588 uzbrojony w 1 haubice wz. 14/19A i 1 armatę wz. 02/26^[7],
• wagon artyleryjski czteroosiowy nr 658641 uzbrojony w 1 haubice wz. 14/19A i 1 armatę wz. 02/26^[7],
• wagon szturmowy nr 430044^[8],
• dwie platformy Pdks^[8],
• pluton drezyn pancernych: na prowadnicach 2 czołgi Renault FT, 5 tankietek TK-3 na prowadnicach szynowych^[8].

Odznaka pamiątkowa

Odznaka pamiątkowa okrągła, ażurowa, tłoczona w blasze brązowej, posrebrzana. Średnica 40 mm, grubość blachy ok. 1 mm. Rysunek odznaki: w górnej połowie koła pomiędzy dwoma paskami napis: Pociąg pancerny, w dolnej połowie odgrodzonej kropkami, napis: Paderewski. Pomiędzy dwoma wewnętrznymi paskami wieniec laurowy stylizowany i czterokrotnie przerwany węzłami. Wewnątrz sylwetka wozu bojowego na torze kolejowym^[9][10].