Aksamitkówka złota

Aksamitkówka złota (Phaeolepiota aurea (Matt.) Maire) – gatunek grzybów z rzędu pieczarkowców (Agaricales)^[1].

Aksamitkówka złota

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	incertae sedis
Rodzaj	aksamitkówka
Gatunek	aksamitkówka złota
Nazwa systematyczna
Phaeolepiota aurea (Matt.) Maire Icones selectae Fungorum, 6 Texte general 6: 111 (1928)

Młode owocniki Phaeolepiota aurea.

Dojrzałe owocniki Phaeolepiota aurea

Czarcie koło owocników aksamitkówki złotej

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Phaeolepiota, Incertae sedis, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1772 r. Heinrich Gottfried von Mattuschka nadając mu nazwę Agaricus aureus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1928 r. René Charles Maire. Jest jedynym przedstawicielem monotypowego rodzaju Phaeolepiota^[1].

Ma ponad 20 synonimów łacińskich. Niektóre z nich^[2]:

• Agaricus aureus Matt. 1777
• Agaricus aureus var. herefordensis Renny 1883
• Agaricus aureus var. vahlii (Schumach.) Cooke 1884
• Agaricus spectabilis Fr. 1828
• Agaricus vahlii Schumach. 1803
• Cystoderma aureum (Matt.) Kühner & Romagn. 1953
• Fulvidula spectabilis (Fr.) Romagn. 1937
• Gymnopilus spectabilis (Fr.) Singer 1951
• Lepiota pyrenaea Quél. 1887
• Pholiota aurea (Matt.) Sacc. 1887
• Pholiota aurea (Matt.) Sacc. 1887 var. aurea
• Pholiota spectabilis (Fr.) P. Kumm. 1871
• Pholiota vahlii Weinm. 1836
• Rozites spectabilis (Fr.) Singer 1922
• Togaria aurea (Matt.) W.G. Sm. 1908

Nazwę polską podał Władysław Wojewoda w 2003 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był wcześniej jako aksamitka złota^[3].

Morfologia

Kapelusz

Średnica 5-20 centymetrów, najpierw półkolisty, potem w kształcie dzwonka, stożka aż do wypukłego. Barwa złotożółta do żółtobrązowej, nierzadko z pomarańczowym odcieniem. Jest matowy, pokryty drobniutkimi ziarenkami. Brudzą dłoń przyklejając się do niej, gdy ktoś dotknie kapelusza. Brzeg ostry, zwieszają się na nim resztki osłony. Powierzchnia czasami jest pomarszczona^[4].

Blaszki

Nie przyczepione do trzonu, gęste, barwy kremowej, następnie ochrowej i ochrowobrązowej^[5].

Trzon

Nad pierścieniem kremowy lub żółtawy, gładki. Pod nim żółtawy po żółtobrązowy z ziarenkowatymi łuseczkami. Walcowaty, ale o rozszerzonej podstawie. Twardy, lecz elastyczny. Ma pierścień koloru złocistobrązowego, na dole z ziarenkami^[4].

Miąższ

Biały, żółtawy, po przecięciu żółknący, o kwaskowatym i aromatycznym zapachu. Smak nieokreślony, ale łagodny^[5].

Wysyp zarodników

Rdzawobrązowy. Zarodniki podłużne, zaostrzone, szorstkie, o średnicy 10–14 × 5–6 µm, bez pory rostkowej. Trama blaszek regularna (strzępki biegną równolegle)^[6].

Występowanie i siedlisko

W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych^[7]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Anglii, Holandii, i Niemczech^[3].

Rośnie w lasach liściastych i mieszanych, parkach i zaroślach, również w kępach pokrzyw i innych roślin, w rowach i na poboczach dróg. Owocniki wytwarza od sierpnia do listopada^[5].

Znaczenie

Saprotrof^[3]. Grzyb niejadalny^[5].

Gatunki podobne

Z powodu charakterystycznego wyglądu gatunek ten jest łatwo rozpoznawalny. Można go pomylić tylko z niektórymi ziarnówkami (Cystoderma), ale są one dużo mniejsze^[5].