Pękacz gruszkowaty

Pękacz gruszkowaty, słupnik gruszkowaty (Phallogaster saccatus Morgan) – gatunek grzybów z rodziny Phallogastraceae^[1].

Pękacz gruszkowaty

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	Hysterangiales
Rodzina	Phallogastraceae
Rodzaj	pękacz
Gatunek	pękacz gruszkowaty
Nazwa systematyczna
Phallogaster saccatus Morgan J. Cincinnati Soc. Nat. Hist. 15(3-4): 172 (1893)

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Phallogaster, Phallogastraceae, Hysterangiales, Phallomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fung^[1].

Po raz pierwszy opisał go w 1893 r. Andrew Price Morgan na ziemi w USA i nadana przez niego nazwa naukowa jest aktualna^[1].

W 1982 r. Barbara Gumińska nadała mu polską nazwę słupnik gruszkowaty, w 2003 r. Władysław Wojewoda zarekomendował nazwę pękacz gruszkowaty^[2].

Morfologia

Bazydiokarp

W młodym wieku w przybliżeniu kulisty, później maczugowaty, o szerokości 10–20(30) mm i wysokości 10–50(60) mm, wyrastający na wąskim trzonie z przezroczystymi, brudnobiałymi sznurami grzybniowymi. Powierzchnia zewnętrzna różowo-mięsna z naprzemiennie występującymi brudnobiałymi i brązowawymi plamami. Dojrzały bazydiokarp pęka na kilka płatów i staje się widoczna zielona gleba, która wydziela zapach padliny. Na przekroju młodego owocnika widoczne są perydia o różowo-mięsnym kolorze i zielona, przypominająca mózg gleba, która jest podzielona na kilka obszarów mleczno-galaretowatą „masą”^[3].

Cechy mikroskopowe

Bazydiospory cylindryczne do wąskio eliptycznych, gładkie, szkliste do zielonkawych, 4-5,5 × 1,5–2,5 μm. Podstawki cylindryczne, 7–10 × 1,5–4 μm lub 20–25 μm × 4–5 µm, 6–8 zarodnikowe z bardzo krótkimi, ledwo widocznymi sterygmami. Ściana perydium zbudowana z komórek zaokrąglonych do kulistych^[3].

Występowanie i siedlisko

Podano występowanie pękacza gruszkowatego w Europie i Ameryce Północnej^[4]. W Polsce do 2003 r. podano trzy stanowiska^[2], w 2010 następne^[5]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E – gatunek wymierający, którego przeżycie jest mało prawdopodobne, jeśli nadal będą działać czynniki zagrożenia^[6]. Znajduje się na czerwonych listach również w Niemczech, Słowacji, Czechach^[2] i Austrii. Jest rzadki, ale także łatwy do przeoczenia w terenie ze względu na swoje niewielkie rozmiary. Wydzielany zapach padliny jest słaby i też możliwy do przeoczenia^[3].

Grzyb naziemny lub półpodziemny^[3], w Polsce notowany w lasach mieszanych wśród opadłych liści na wapiennym podłożu^[2]. Występuje także w zaroślach, na próchnicy, poboczach dróg, składowiskach drewna. Rozwija się na zgniłym drewnie drzew liściastych i iglastych. Prawdopodobnie jest saprotrofem. Owocniki tworzy od wiosny do wczesnego lata i w tym samym miejscu może pojawiać się przez wiele lat^[3].