Czyreń jodłowy

Czyreń jodłowy (Phellinus hartigii (Allesch. & Schnabl) Pat.) – gatunek grzybów z rodziny szczeciniakowatych (Hymenochaetaceae)^[1].

Czyreń jodłowy

Stary, duży okaz, częściowo zazieleniony przez glony
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	szczeciniakowce
Rodzina	szczeciniakowate
Rodzaj	czyreń
Gatunek	czyreń jodłowy
Nazwa systematyczna
Phellinus hartigii (Allesch. & Schnabl) Pat. Bull. Soc. mycol. Fr. 19(3): 248 (1903)

Młody okaz o bulwiastym kształcie

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Phellinus, Hymenochaetaceae, Hymenochaetales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozowali w 1890 r. Allescher i Schnabl nadając mu nazwę Polyporus hartigii. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1903 r. Patouillard, przenosząc go do rodzaju Phellinus^[1].

Synonimy naukowe^[2]:

• Fomes hartigii (Allesch. & Schnabl) Bres. 1897
• Fomitiporella hartigii (Allesch. & Schnabl) Teixeira 1992
• Fomitiporia hartigii (Allesch. & Schnabl) Fiasson & Niemelä 1984
• Phellinus hartigii (Allesch. & Schnabl) Imazeki 1943
• Phellinus hartigii (Allesch. & Schnabl) Bondartsev 1953
• Phellinus hartigii (Allesch. & Schnabl) Pat. 1903. f. hartigii
• Phellinus hartigii f. resupinatus Domański 1967
• Phellinus robustus f. hartigii (Allesch. & Schnabl) Bourdot & Galzin 1925
• Phellinus robustus var. hartigii (Allesch. & Schnabl) Bourdot & Galzin 1925
• Polyporus fulvus Quél. 1872
• Polyporus hartigii Allesch. & Schnabl 1890
• Trametes lutescens Lázaro Ibiza 1916

Nazwę polską nadali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1983 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako czyreń Hartiga^[3].

Morfologia

Owocnik

Szerokość 5–20 cm, grubość 5–20 cm. Młode okazy mają bulwiasty kształt, który z czasem zmienia się na konsolowaty lub kapeluszowaty. Zewnętrzna powierzchnia jest gładka, falista, koncentrycznie strefowana. Ma kolor od szarego do ciemnobrązowego, brzeg (krawędź przyrostu) jest jaśniejszy; w kolorze od białawego do ochrowobrązowego. U starszych okazów górna powierzchnia często porasta glonami, zmieniając kolor na zielony^[4].

Hymenofor

Rurkowaty, u młodych osobników rdzawobrązowy, u starszych szarobrązowy. Rurki mają długość 3–5 mm i może w owocniku występować wiele ich warstw, jednak różnice między nimi są słabo widoczne^[4]. Szczecinek brak^[5].

Miąższ

Żółtobrązowy, bardzo twardy, bez wyraźnego smaku i zapachu^[4].

Wysyp zarodników

Biały. Zarodniki niemal kuliste, gładkie, o rozmiarach 6-7,5 × 5–6,5 μm{^[5].

Gatunki podobne

• czyreń ogniowy (Phellinus igniarius), ale rośnie tylko na drzewach liściastych, głównie na wierzbach i topolach,
• tzw. czyreń dębowy (Formitoporia robusta). Rośnie głównie na starych dębach, często wysoko w ich koronach,
• pniarek obrzeżony (Fomitopsis pinicola). Ma bardziej jaskrawą krawędź przyrostu; żółtą lub pomarańczowoczerwoną^[4].
• czyreń osikowy (Phellinus tremulae), ale rośnie tylko na topoli osice.

Występowanie i siedlisko

Jest szeroko rozprzestrzeniony na półkuli północnej, jednak dość rzadki^[5]. Na terenie Polski podano wiele jego stanowisk w piśmiennictwie naukowym^[3].

Grzyb nadrzewny rosnący głównie na jodłach, dużo rzadziej na świerku^[4]. Notowano też jego występowanie na cisie, daglezji^[5].

Znaczenie

Grzyb wieloletni, mogący żyć nawet kilkadziesiąt lat, zwykle jednak 10–15 lat. Saprotrof rosnący głównie na martwych drzewach. Czasami jednak jako pasożyt rośnie również na żywych drzewach, głównie jednak w miejscu zranień mechanicznych, lub na bardzo starych okazach, które już osiągają górną granicę swojego wieku. Powoduje białą zgniliznę drewna^[4]. Główna strefa spróchniałego drewna znajduje się w okolicach owocnika, ale rozciąga się na odległość nawet 1–2 m od niego. Spróchniałe drzewo jest osłabione i często podczas silniejszych wiatrów łamie się^[5].