Zasłonak niebieskostopy

Zasłonak niebieskostopy (Phlegmacium glaucopus (Schaeff.) Wünsche) – gatunek grzybów należący do rodziny zasłonakowatych (Cortinariaceae)^[1].

Zasłonak niebieskostopy

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	zasłonakowate
Rodzaj	Phlegmacium
Gatunek	zasłonak niebieskostopy
Nazwa systematyczna
Phlegmacium glaucopus (Schaeff.) Wünsche Die Pilze: 131 (1877)
Zasięg
Zasięg w Europie

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Phlegmacium, Cortinariaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy opisał go w 1774 r. Jacob Christian Schäffer, nadając mu nazwę Agaricus glaucopus. Obecną nazwę nadał mu Friedrich Otto Wünsche w 1877 r.^[1]

Ma ponad 20 synonimów. Niektóre z nich:

• Cortinarius glaucopus (Schaeff.) Gray 1821
• Myxacium glaucopus (Schaeff.) P. Kumm. 1871
• Phlegmacium glaucopus f. ingratum (Moënne-Locc.) Niskanen & Liimat. 2022
• Phlegmacium glaucopus var. acyaneum M.M. Moser 1960
• Phlegmacium glaucopus var. olivaceum M.M. Moser 1960^[2].

Nazwę polską nadał Andrzej Nespiak w 1975 r.^[3] Jest niespójna z aktualną nazwą naukową^[1]

Morfologia

Jest morfologicznie zmienny. Wyróżniono wiele jego odmian i form, według Index Fungorum jednak są to tylko synonimy^[2].

Kapelusz

Średnica 6-12cm, początkowo półkulisty, później rozpostarty i nieregularnie pofałdowany. Brzeg długo podwinięty. Powierzchnia o barwie początkowo żółtoochrowej, potem rdzawobrązowej, w końcu pomarańczowobrązowej, pokryta promienistymi włókienkami, Środek ciemniejszy, brzegi z oliwkowym odcieniem^[4]. Jest nieco śluzowaty^[5].

Blaszki

Schodzące na trzon, czasami ząbkiem, Początkowo o barwie liliowej do bladofioletowej, potem rdzawobrązowej, w końcu szarej^[5].

Trzon

Wysokość 4–10 cm, grubość do 3 cm, w nasadzie bulwiasto rozszerzony. Początkowo o barwie liliowej lub bladofioletowej, potem żółtawej, i brązowej z oliwkowym odcieniem. Pokryty jest rdzawymi włókienkami będącymi resztkami osłony^[5].

Miąższ

W kapeluszu żółtawy, na górnej części trzonu niebieskawy, potem brązowiejący. Smak i zapach niewyraźny^[4].

Cechy mikroskopowe

Wysyp zarodników rdzawobrązowy. Zarodniki elipsoidalne, nieznacznie migdałowate, słabo brodawkowane, o rozmiarach 6-10 × 4–5,5 μm. Cheilocystyd i pleurocystyd brak^[5]. Strzępki skórki ze sprzążkami, nieznacznie żelowate^[5].

Występowanie i siedlisko

W Ameryce Północnej, jest szeroko rozprzestrzeniony^[5], w Europie również – występuje od Hiszpanii aż po północne wybrzeże Półwyspu Skandynawskiego. Opisano jego występowanie także w Japonii^[6]. W piśmiennictwie naukowym do 2003 r. podano kilka jego stanowisk na terenie Polski^[3].

Rośnie na ziemi w lasach iglastych i mieszanych. Owocniki wytwarza od sierpnia do października^[3].

Znaczenie

Grzyb mikoryzowy^[3]. Jako jeden z niewielu gatunków zasłonaków jest grzybem jadalnym^[4]. Spożywany i sprzedawany na jarmarkach jest np. w Meksyku^[7]. Odradza się jednak jego spożywanie, przez niektórych uważany jest za podejrzany^[8].

Naukowcy zainteresowali się tym gatunkiem ze względu na jego silne, w porównaniu z innymi grzybami własności hydrobowe. Badania DNA wykazały, że może on rozkładać w glebie toksyczne wielopierścieniowe związki aromatyczne dzięki wytwarzaniu specjalnym enzymów silnie utleniających^[9].

Gatunki podobne

Charakterystyczne dla zasłonaka niebieskostopego cechy to: młode owocniki są lepkie, kapelusz w odcieniach szarości, brązu i oliwkowej barwy z promieniście wrośniętymi włókienkami, bulwiasty trzon o niebieskawej za młodu barwie, blaszki początkowo liliowe, zarodniki dość małe i lekko chropowate^[5]. Podobne są m.in.:

• zasłonak bukowy (Cortinarius amoenolens) – ma gorzką skórkę kapelusza, miąższ w trzonie starszych owocników staje się fioletowoniebieski, a na powierzchni trzonu brak pomarańczowych odcieni. Występuje w lasach liściastych^[4].
• zasłonak szarobrązowy (Cortinarius anomalus)