Phoque (1926)

Phoque (Q128) – francuski oceaniczny okręt podwodny z okresu międzywojennego i II wojny światowej, ósma zamówiona jednostka typu Requin. Okręt został zwodowany 16 marca 1926 roku w stoczni Arsenal de Brest(inne języki), a do służby w Marine nationale wszedł w maju 1928 roku. Jednostka pełniła służbę na Morzu Śródziemnym, a od zawarcia zawieszenia broni między Francją a Niemcami znajdowała się pod kontrolą rządu Vichy. W grudniu 1942 roku okręt został przejęty przez Niemców w Bizercie i przekazany Włochom. W Regia Marina jednostka otrzymała oznaczenie FR 111 i przebudowano ją na podwodny transportowiec. Okręt został zatopiony nieopodal Sycylii 28 lutego 1943 roku przez amerykańskie samoloty, podczas swojego pierwszego rejsu pod włoską banderą.

Zobacz też: inne jednostki pływające o tej nazwie.

Phoque (Q 128)

Jednostka bliźniacza „Phoque” – „Morse”
Klasa	okręt podwodny
Typ	Requin
Projekt	C4
Historia
Stocznia	Arsenal de Brest(inne języki)
Położenie stępki	1924
Wodowanie	16 marca 1926
Marine nationale
Wejście do służby	maj 1928
Wycofanie ze służby	8 grudnia 1942
Regia Marina
Nazwa	FR 111
Zatopiony	28 lutego 1943
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność • na powierzchni • w zanurzeniu	standardowa: 947 ton normalna: 1150 t 1441 t
Długość	78,25 m
Szerokość	6,84 m
Zanurzenie	5,1 m
Zanurzenie testowe	80 m
Rodzaj kadłuba	dwukadłubowy
Napęd
2 silniki wysokoprężne o łącznej mocy 2900 KM 2 silniki elektryczne o łącznej mocy 1800 KM 2 śruby
Prędkość • na powierzchni • w zanurzeniu	15 węzłów 9 w.
Zasięg	powierzchnia: 7700 Mm przy 9 w. zanurzenie: 70 Mm przy 5 w.
Uzbrojenie
16 torped, 1 działo kal. 100 mm, 2 km kal. 8 mm
Wyrzutnie torpedowe	10 × 550 mm
Załoga	51

Projekt i budowa

„Phoque” zamówiony został na podstawie programu rozbudowy floty francuskiej z 1923 roku^[1][2]. Projekt (o sygnaturze C4^[3]) był pierwszą od zakończenia wojny koncepcją francuskiego okrętu podwodnego, powstałą po analizie doświadczeń wojennych i eksploatacji ex-niemieckich jednostek otrzymanych w ramach reparacji wojennych^[1]. Okręt przeznaczony był do służby kolonialnej, działań na liniach komunikacyjnych potencjalnego przeciwnika i rozpoznania^[1][3]. Posiadał spory zasięg i dużą dopuszczalną głębokość zanurzenia; wadami była słaba manewrowość i zbyt mała prędkość osiągana na powierzchni^[1][4]. Konstruktorem okrętu był inż. Jean-Jacques Roquebert(inne języki)^[4].

„Phoque” zbudowany został w Arsenale(inne języki) w Breście^[1][2]. Stępkę okrętu położono w 1924 roku^[3][a], został zwodowany 16 marca 1926 roku^[1][4], a do służby w Marine nationale przyjęto go w maju 1928 roku^[3]. Jednostka otrzymała numer burtowy Q128.

Dane taktyczno–techniczne

„Phoque” był dużym, oceanicznym okrętem podwodnym o konstrukcji dwukadłubowej^[1][4]. Długość całkowita wynosiła 78,5 metra, szerokość 6,84 metra i zanurzenie 5,1 metra^[1][2]. Wyporność standardowa w położeniu nawodnym wynosiła 947 ton (normalna 1150 ton), a w zanurzeniu 1441 ton^[1][3][b]. Okręt napędzany był na powierzchni przez dwa silniki wysokoprężne (Schneider lub Sulzer(inne języki)) o łącznej mocy 2900 koni mechanicznych (KM)^[1][2]. Napęd podwodny zapewniały dwa silniki elektryczne o łącznej mocy 1800 KM^[1][2]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 15 węzłów na powierzchni i 9 węzłów w zanurzeniu^[1][2][c]. Zasięg wynosił 7700 Mm przy prędkości 9 węzłów (6400 Mm przy 12 węzłach lub 3000 Mm przy 15 węzłach) w położeniu nawodnym oraz 70 Mm przy prędkości 5 węzłów pod wodą^[1][4][d]. Zbiorniki paliwa mieściły 116 ton oleju napędowego (plus 51 ton w zbiornikach balastowych)^[1], a energia elektryczna magazynowana była w bateriach akumulatorów typu D liczących 248 ogniw^[7][8]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 80 metrów, a autonomiczność 30 dób^[1][3].

Okręt wyposażony był w 10 wyrzutni torped kalibru 550 mm: cztery wewnętrzne na dziobie, dwie na rufie oraz dwa podwójne obrotowe zewnętrzne aparaty torpedowe (zamontowane przed i za kioskiem), z łącznym zapasem 16 torped^[1][2][e]. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiło działo pokładowe kal. 100 mm M1925 L/50 oraz dwa karabiny maszynowe kal. 8 mm (2 x I)^[1][2].

Załoga okrętu składała się z 51 oficerów, podoficerów i marynarzy^[1][4][f].

Służba

W latach 1935–1937 okręt przeszedł gruntowny remont, połączony z wymianą siłowni^[1][2]. W momencie wybuchu II wojny światowej okręt pełnił służbę na Morzu Śródziemnym, będąc jednostką flagową 10. dywizjonu 6. eskadry 4. Flotylli stacjonującej w Bizercie^[10]. Dowódcą jednostki był w tym okresie kmdr ppor. J.F.M.A.P. Lagarrigue^[10]. W październiku 1939 roku okręt został poddany remontowi stoczniowemu^[10]. W czerwcu 1940 roku jednostka stacjonowała w Bejrucie^[11]. Okręt uczestniczył w tym miesiącu w patrolowaniu rejonu Dodekanezu, na wschód od Rodos^[12]. Po zawarciu zawieszenia broni między Francją a Niemcami „Phoque” znalazł się pod kontrolą rządu Vichy^[13]. Na przełomie 1941 i 1942 roku okręt został wycofany z czynnej służby^[5]. Po rozpoczęciu przez Niemcy okupacji terenów podległych rządowi Vichy, 8 grudnia 1942 roku okręt został przejęty przez Niemców w Bizercie i przekazany Włochom^[1][4]. Jednostka w Regia Marina otrzymała oznaczenie FR 111 i została przebudowana na podwodny transportowiec^[14][15]. Z okrętu usunięto uzbrojenie torpedowe i artyleryjskie (montując jedynie dwa wkm plot. kal. 13,2 mm); mógł za to zabrać 50 ton ładunku i 145 ton paliwa^[14]. 28 lutego 1943 roku, podczas swojego pierwszego rejsu pod włoską banderą, okręt został zatopiony nieopodal Syrakuz przez amerykańskie samoloty^[3][15].

Uwagi

1. J. Labayle-Couhat podaje błędnie, że stępkę okrętu położono w 1927 roku^[2].
2. J. Labayle-Couhat oraz J. Lipiński podają, że wyporność nawodna wynosiła 974 tony^[2][5].
3. Według Jane’s Fighting Ships 1934 i Jane’s Fighting Ships 1940 prędkość nawodna wynosiła 16 węzłów^[6][7].
4. J. Labayle-Couhat podaje, że zasięg nawodny wynosił 5650 Mm przy 10 węzłach, a podwodny 105 Mm przy 5 węzłach^[2], a według Jane’s Fighting Ships 1940 oraz J. Lipińskiego zasięg nawodny wynosił 7000 Mm przy 9 węzłach, a podwodny 105 Mm przy 5 węzłach^[5][7].
5. Według Jane’s Fighting Ships 1934 i Jane’s Fighting Ships 1940 okręt przenosił 32 torpedy (24 sztuki model 1922 i 8 sztuk model 1919)^[6][7].
6. J. Labayle-Couhat i A. Perepeczko podają, że załoga składała się z 54 osób^[2][9].