Pieśń przekomponowana

Pieśń przekomponowana (niem. durchkomponiertes Lied^[1]) – typ pieśni, w której strofy cechują się odmiennym opracowaniem muzycznym^[2][3], dostosowanym do treści utworu^[4][5].

Das Veilchen – pieśń do słów Goethego skomponowana przez Mozarta stanowi przykład pieśni przekomponowanej

Początek pierwszej strofy

Początek drugiej strofy

Początek trzeciej strofy

Historia

Budowę przekomponowaną przyjmują niektóre renesansowe włoskie madrygały^[6]. W okresie klasycyzmu forma przekomponowana zaczęła być stosowana w pieśniach solowych z akompaniamentem fortepianu, wypierając formę pieśni zwrotkowej^[4], co zachodziło dalej w okresie romantyzmu^[7].

Pieśni przekomponowane tworzyli m.in. Franz Schubert^[8][9], Carl Loewe^[10], Hugo Wolf^[11] i Karol Szymanowski^[12]. W XIX-wiecznej muzyce rosyjskiej pieśni przekomponowane i wariacyjne nazywano romansami^[13].

Johann Wolfgang von Goethe kwestionował formę przekomponowaną^[14], jako „zainteresowanie szczegółami”^[3], faworyzując pieśni zwrotkowe, w których – jego zdaniem – jedność treści i melodii miała nadawać im wartość poetycką^[15].

Forma

W pieśni przekomponowanej występuje zależność wyrazowa między tekstem a muzyką, polegająca na podporządkowaniu muzyki walorom wyrazowym tekstu (w odróżnieniu od zależności formalnej, podporządkowującej muzykę konstrukcji tekstu)^[16]. Pieśń przekomponowana może łączyć się z formą pieśni wariacyjnej^[17].

Formę przekomponowaną mogą przyjmować m.in. pieśni z tekstami o budowie stychicznej^[2] oraz pieśni z krótkimi tekstami np. składającymi się z dwóch strof (pieśń o budowie AB)^[18] lub takimi, w przypadku których nie można mówić o budowie zwrotkowej^[19].