Pieniążnica szerokoblaszkowa

Pieniążnica szerokoblaszkowa, lejkóweczka szerokoblaszkowa (Megacollybia platyphylla (Pers.) Kotl. & Pouzar) – gatunek grzybów z rzędu pieczarkowców (Agaricales)^[1].

Pieniążnica szerokoblaszkowa

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	incertae sedis
Rodzaj	pieniążnica
Gatunek	pieniążnica szerokoblaszkowa
Nazwa systematyczna
Megacollybia platyphylla (Pers.) Kotl. & Pouzar Česká Mycol. 26: 220 (1972)

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Megacollybia, Incertae sedis, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1796 r. Christian Hendrik Persoon nadając mu nazwę Agaricus platyphyllus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu w 1972 r. František Kotlaba i Zdeněk Pouzar, przenosząc go do rodzaju Megacollybia^[1].

Synonimów naukowych ma ponad 20. Niektóre z nich^[2]:

• Agaricus grammocephalus Bull. 1793
• Agaricus platyphyllus Pers. 1796
• Agaricus platyphyllus var. platyphyllus Pers. 1796
• Agaricus platyphyllus var. repens Fr. 1838
• Agaricus repens Fr. 1815
• Agaricus tenuiceps Cooke & Massee 1891
• Clitocybula platyphylla (Pers.) E. Ludw. 2001
• Collybia grammocephala (Bull.) Quél. 1886
• Collybia platyphylla (Pers.) P. Kumm. 1871
• Gymnopus platyphyllus (Pers.) Murrill 1916
• Hydropus platyphyllus (Pers.) Kühner 1980
• Oudemansiella platyphylla (Pers.) M.M. Moser 1983
• Tricholoma tenuiceps (Cooke & Massee) Massee 1911
• Tricholomopsis platyphylla (Pers.) Singer 1939

Nazwę polską podał Władysław Wojewoda w 1987 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako bedłka szerokoblaszkowa, pieniążek szerokoblaszkowy i monetka szerokoblaszkowa^[3]. W 2025 r. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego zarekomendowała nazwę lejkóweczka szerokoblaszkowa (niespójną z nazwą naukową)^[4].

Morfologia

Kapelusz

Średnica 5–15 cm, u młodych okazów półkulisty, później płasko-wypukły, na koniec płaski i promieniście popękany. Często posiada niewielki i tępy garb. Powierzchnia z wyraźnymi, powrastanymi włókienkami, barwa brązowoszara, oliwkowa, szarobrązowa, dymnobrązowa^[5][6].

Blaszki

Bardzo szerokie, rzadkie i zatokowato wycięte. Mają kolor od białego do brudnobiałego, czasami są w dolnej części żyłkowane^[6]. Mają ząbkowane lub karbowane ostrza i są zaokrąglone przy trzonie^[7]. Często między blaszkami przebywają skoczogonki^[6].

Trzon

Wysokość 6–15 cm, grubość 1–2 cm. Jest podłużnie włóknisty, początkowo białawy, potem szarobrązowy, jaśniejszy niż kapelusz^[5]. W nasadzie trzonu występują duże ryzomorfy, które mogą osiągać długość nawet kilku metrów. Przerastają one drewno i glebę, a owocniki pojawiają się często dopiero w pewnej odległości od materii organicznej, którą odżywia się grzyb^[6].

Miąższ

Biały i dość łykowaty. Cienki, tak że kapelusz widziany pod słońce jest prześwitujący. Smak łagodny, zapach niewyraźny^[6].

Wysyp zarodników

Biały. Zarodniki niemal kuliste, gładkie, o rozmiarach 7–8 × 6–7 μm^[7].

Gatunki podobne

• drobnołuszczak jeleni (Pluteus cervinus). Ma blaszki wolne, w starszych owocnikach zmieniające barwę na mięsnoróżową, kruchy miąższ oraz łososioworóżowy wysyp zarodników^[8]. Na cystydach ma rogowate wyrostki i ma gęściejsze blaszki^[5].
• lejkóweczka postrzępiona (Clitocybula lacerata). Rośnie w górach na martwym drewnie świerków, zwykle w kępkach i ma mniejsze owocniki o nieco lejkowatym kształcie^[8].

Występowanie i siedlisko

Pieniążnica szerokoblaszkowa jest szeroko rozprzestrzeniona w Europie i Ameryce Środkowej. Poza tymi dwoma kontynentami stanowiącymi główny obszar jej występowania opisano także jej stanowiska w Ameryce Środkowej i Japonii^[9]. W Europie Środkowej gatunek dość pospolity^[6], w Polsce również^[8].

Saprotrof^[3]. Występuje w różnego typu lasach, częściej w liściastych. Owocniki pojawiają się od maja do października, na mocno spróchniałym drewnie (najczęściej liściastym). Rośnie na próchniejącym drewnie drzew liściastych i iglastych, najczęściej na drewnie buka. Czasami wyrasta na zagrzebanym w ziemi drewnie, sprawiając wrażenie, jak gdyby rósł na ziemi^[6].

Znaczenie

W niektórych atlasach grzybów uważany jest za grzyb niejadalny lub nawet trujący^[7]. Istotnie, ma on marne walory smakowe, ale jeden, dwa egzemplarze dodane do potrawy mogą uzupełnić jej smak^[6].