Plotyna

Pompeja Plotyna (łac. Pompeia Plotina; ur. przed 70, zm. 122/123) – cesarzowa rzymska i jedyna żona cesarza Trajana.

Plotyna

Pompeia Plotina

Plotyna – rzymskie popiersie marmurowe z Muzeów Watykańskich (ok. 129 n.e.)
cesarzowa rzymska
Okres	od 98 do 117
Jako żona	Trajana
Poprzedniczka	Domicja Longina
Następczyni	Sabina
Dane biograficzne
Dynastia	antonińska
Data urodzenia	przed 70
Data śmierci	122 lub 123
Ojciec	Lucjusz Pompejusz
Matka	Plotia
Mąż	Trajan
Moneta
Wizerunek Plotyny na brązowym sestercu z wyobrażeniem Fides (uosobienie wierności) na rewersie

Urodziła się za panowania Nerona (54–68), najprawdopodobniej w galijskim Nemausus jako córka Lucjusza Pompejusza i Plotii^{[potrzebny przypis]}. Małżonką Trajana została przed ogłoszeniem go cesarzem (w 98 n.e.). W roku 100 n.e. przyznano jej tytuł augusty, który jednak przyjęła dopiero w 105 n.e.^{[potrzebny przypis]}. Mimo to już wcześniej emitowano monety z jej wizerunkiem i legendą PLOTINA AVG(usta) IMP(eratori) TRAIANI (uchodzące za niezwykle rzadkie)^[1], a także prowincjonalne brązy rozmienne z inskrypcją gr. ΠΛΩTEINA CEBACTH.

Ze względu na zachowywaną obyczajność, przystępny sposób bycia i naturalną życzliwość, a także okoliczność, że nie stała się nigdy przedmiotem plotek bądź pomówień o niemoralne zachowanie, wśród Rzymian cieszyła się wielkim szacunkiem i sympatią. W mowie pochwalnej na cześć Trajana Pliniusz Młodszy mówił o niej^[2]:

Żona jest twą ozdobą i chwałą. Cóż od niej bardziej czystego, cóż starożytniejszego rodem i obyczajem? Gdyby kapłan najwyższy miał wybierać sobie żonę, wybrałby albo tę, albo jej podobną – lecz gdzież znalazłby podobną?

Interesowała się filozofią, co nieczęste było u kobiety o jej statusie w tamtych czasach. Szczególnie sympatyzowała z epikureizmem, nurtem dość niepopularnym i odbieranym przez Rzymian raczej negatywnie, wspierając przy tym szkołę epikurejską w Atenach. Przypisywany jest jej pewien wpływ na politykę Trajana, głównie w aspekcie społecznym – złagodzenia ucisku fiskalnego, rozwoju szkolnictwa i upowszechniania tolerancji (m.in. wobec Żydów).

Za jego panowanie w egipskiej Denderze została jej wzniesiona świątynia jako Nowej Afrodycie (Nea Afrodite)^[3].

Jej małżeństwo z Trajanem uchodziło za wzorcowe. Pozostało jednak bezpotomne, być może ze względu na skłonności homoseksualne cesarza^[4]. W przyjaznych stosunkach pozostawała ze szwagierką Marcjaną. Prawdopodobnie w 117 n.e. spowodowała, iż z jej inspiracji Trajan przed śmiercią oficjalnie adoptował i wskazał na swego następcę Hadriana.

Plotyna zmarła w Rzymie w 122 (lub w 123) roku. Hadrian jako następca pozostał z wdzięcznością i uznaniem wobec cesarzowej-wdowy, a zarazem swej matki adopcyjnej. Wiadomo, że przez 9 dni po jej śmierci przestrzegał ścisłej żałoby, a na jej cześć skomponował hymny, zlecając także w Rzymie budowę świątyni oraz noszącej jej imię bazyliki z białego marmuru w Nemausus (stąd przypuszczenie, iż było ono jej miastem rodzinnym).

Prochy Plotyny zostały najprawdopodobniej pochowane obok szczątków jej małżonka, pod Kolumną Trajana.

Zobacz też

• dynastia Antoninów