Pożegnanie z Afryką (film)

Pożegnanie z Afryką (ang. Out of Africa) – amerykański melodramat z 1985 roku w reżyserii Sydneya Pollacka^[2]. Powstał na podstawie utworów Pożegnanie z Afryką, Cienie na trawie oraz Listów z Afryki autorstwa Karen Blixen, wydanych pod pseudonimem Isak Dinesen, Isak Dinesen: The Life of a Storyteller Judith Thurman oraz Silence Will Speak Errol Trzebinski^{[potrzebny przypis]}. Film opowiada o losach Karen Blixen, prowadzącej plantację kawy w Kenii^[2].

Pożegnanie z Afryką

Out of Africa

Gatunek	melodramat
Rok produkcji	1985
Data premiery	10 grudnia 1985 1988 (Polska)[1]
Kraj produkcji	Stany Zjednoczone
Język	angielski, suahili
Czas trwania	160 minut
Reżyseria	Sydney Pollack
Scenariusz	Kurt Luedtke[2] na podstawie powieści Karen Blixen
Główne role	Meryl Streep Robert Redford Klaus Maria Brandauer
Muzyka	John Barry[2]
Zdjęcia	David Watkin[2]
Scenografia	Stephen Grimes[2]
Kostiumy	Milena Canonero[2]
Montaż	Donah Bassett[2]
Produkcja	Sydney Pollack[2]
Wytwórnia	Mirage Enterprises Universal Pictures[2]
Dystrybucja	Universal Pictures i in.[2]
Budżet	28 mln $[3]
Przychody brutto	227,5 mln $[4]
Nagrody
7 Oscarów, 3 Złote Globy, 3 Nagrody BAFTA

Obsada

Główne role^[2][5]:

• Meryl Streep – Karen Blixen
• Robert Redford – Denys Finch Hatton
• Klaus Maria Brandauer – Bror Blixen/Hans Blixen
• Michael Kitchen – Berkeley Cole
• Malick Bowens – Farah
• Joseph Thiaka – Kamante
• Stephen Kinyanjui – Kinanjui
• Michael Gough – Delamere
• Suzanna Hamilton – Felicity
• Rachel Kempson – Lady Belfield
• Graham Crowden – Lord Belfield

Nagrody i nominacje

Wybrane sukcesy^[2]:

Oscary 1986:

• Zwycięzca:
  • Najlepszy film – Sydney Pollack
  • Najlepsza reżyseria – Sydney Pollack
  • Najlepszy scenariusz adaptowany – Kurt Luedtke
  • Najlepsze zdjęcia – David Watkin
  • Najlepsza scenografia i dekoracje wnętrz – Stephen Grimes, Josie MacAvin
  • Najlepsza muzyka – John Barry
  • Najlepszy dźwięk – Chris Jenkins, Gary Alexander, Larry Stensvold, Peter Handford

• Nominacja:
  • Najlepsze kostiumy – Milena Canonero
  • Najlepszy montaż – Fredric Steinkamp, William Steinkamp, Pembroke J. Herring, Sheldon Kahn
  • Najlepsza aktorka – Meryl Streep
  • Najlepszy aktor drugoplanowy – Klaus Maria Brandauer

Złote Globy 1986

• Zwycięzca:
  • Najlepszy dramat
  • Najlepsza muzyka – John Barry
  • Najlepszy aktor drugoplanowy – Klaus Maria Brandauer

• Nominacja:
  • Najlepsza reżyseria – Sydney Pollack
  • Najlepszy scenariusz – Kurt Luedtke
  • Najlepsza aktorka dramatyczna – Meryl Streep

Nagrody BAFTA 1987

• Zwycięzca:
  • Najlepszy scenariusz adaptowany – Kurt Luedtke
  • Najlepsze zdjęcia – David Watkin
  • Najlepszy dźwięk – Tom McCarthy Jr., Peter Handford, Chris Jenkins

• Nominacja:
  • Najlepsza muzyka – John Barry
  • Najlepsze kostiumy – Milena Canonero
  • Najlepsza aktorka – Meryl Streep
  • Najlepszy aktor drugoplanowy – Klaus Maria Brandauer

Recenzje

Krytyk Richard Combs stwierdził, że adaptacja powieści polegała w przypadku tego filmu na znajdowaniu substytutów. Według niego film przewyższył powieść pod względem narracyjnym. Napisał on, że o ile romans Blixen - Finach Hatton oparty na samych danych biograficznych mógłby stać się jedną z najpiękniejszych historii miłosnych naszych czasów, o tyle w ujęciu filmowym jest on mało sugestywnym domniemaniem. Reżyser zasypuje widza szczegółami i kaskadą zdarzeń na początku, w fazie formowania się miłości. Gdy zostaje ona już nawiązana i skonsumowana, oś fabularna załamuje się, impet narracyjny opada^[6].

Nie do końca udało się w dziele uzyskać obraz Afryki ukazany w powieści. Według Combsa film okazał się mniej ironiczny, mniej obiektywny niż jego źródło, ponieważ tym co ważne w książce jest poczucie "niesamowitości", obcości, absurdalności, poczucie, że Europejczycy są "nie na miejscu" w afrykańskim krajobrazie^[6].

Silnie widoczna jest opozycja pomiędzy subtelną, mimiczną grą Meryl Streep a totalną, gwiazdorską kreacją Roberta Redforda, będącego mieszanką arystokraty z samotnym, westernowym bohaterem. Film, według Combsa, stanowił krok do przodu w obrębie swego gatunku, po zapaści lat poprzednich, reprezentowanej np. przez Bobby’ego Deerfielda autorstwa Sydneya Pollacka^[6].

Według krytyka Ginette Delmas film skupia się na postaci Karen Blixen. Reżyser robi wszystko, by wydobyć prawdę historyczną postaci. Szczególnie drobiazgowo traktuje stosunki na linii Karen – tubylcy, które początkowo są typowo kolonialne, ale z czasem zmieniają się, bohaterka zaczyna odróżniać wspólnoty etniczne, a następnie poszczególne osoby. Dochodzi z czasem do stadium paternalizmu, mówiąc np. o "moich Kikuju". Kosztowne dla budżetu filmowego pragnienie odnalezienia autentyzmu ujawnia się m.in. w drobiazgowej rekonstrukcji wioski Kikuju z 1914, ich strojów, czy ozdób, a także używanych podówczas samochodów i infrastruktury. Odstępstwem w tym zakresie było sprowadzenie lwów z Kalifornii i posługiwanie się przez Karen językiem angielskim, a nie suahili, który znała^[7].

Francuski krytyk François Guérif wskazał, że film staje się przede wszystkim historią miłości i odkrycia kontynentu afrykańskiego przez kobietę z Północy. U Pollacka nie występuje konflikt między tymi dwoma światami. Chciał on odnaleźć ducha kina romantycznego, od dawna przeżywającego regres. Elementem tego była postać Redforda, legendarnego awanturnika oraz Streep, kobiety nowoczesnej i romantycznej zarazem. Według Guérifa obraz jest jednak zbyt długi, nie unika powtórzeń i w wielu momentach jest nudny^[8].