Podział administracyjny Wrocławia

Podział administracyjny Wrocławia – podział terytorialny miasta Wrocławia na jednostki pomocnicze gminy. Od 1991 roku są to osiedla, których obecnie jest 48.

Rozwój terytorialny miasta

Aktualny podział administracyjny (od 1991)

Podział na osiedla

W 1991 roku Rada Miejska Wrocławia zlikwidowała istniejące w czasach PRL urzędy dzielnicowe^[1] i rozpoczęła trwający cały okres lat 90. proces łączenia byłych instytucji dzielnicowych w ogólnomiejskie. Jednakże instytucje państwowe są często nadal właściwe dla obszarów byłych dzielnic, jak np. sądy rejonowe, jednostki ZUS czy urzędy skarbowe. Ich nazwy używane są też w wielu innych sytuacjach, na przykład w przypadku zapomnienia przedwojennych nazw miejscowych (w szczególności na obszarze byłej dzielnicy Śródmieście), co często doprowadza do pomyłek, jak na przykład w przypadku dzielnicy Krzyki i osiedla o tej samej nazwie.

Utworzenie dzielnic samorządowych, na wzór warszawskich lub krakowskich było dyskutowane, podobnie jak utworzenie samorządowych organizacji byłych miast: Psiego Pola i Leśnicy, jednak dyskusje nie doprowadziły do wypracowania konkretnych rozwiązań. Uchwałą Rady Miejskiej Wrocławia^[2] utworzono w zamian osiedla, które posiadają rady osiedlowe i zarządy, spełniające ograniczone funkcje samorządowe^[a]. Obecne granice osiedli zostały ustalone uchwałą Rady Miejskiej Wrocławia z 21 stycznia 2016 roku^[3], w której zmieniono granice niektórych osiedli.

Osiedla i dzielnice Wrocławia

Osiedle administracyjne (od 1991)	Liczba mieszkańców w tys. 2024	Liczba mieszkańców w tys. [2017]	Liczba mieszkańców w tys. (2008)	Zmiana liczby ludności 2008-2017	Liczba mieszkań (2017)[4]	Powierzchnia (km²)	Gęstość zaludnienia (os/km²)	Dawna dzielnica	Uwagi: osiedla, jednostki przestrzenne	Nazwa niemiecka (do 1945)
Gajowice	20,9	[24,8]	(27,6)	10,4%	13 789	1,71	14502,92	Fabryczna		Gabitz
Gądów-Popowice Południowe	23,8	[25,8]	(26,4)	2,3%	12 830	3,13	8242,81	Fabryczna	Gądów Mały Popowice	Klein-Gandau Pöpelwitz
Grabiszyn-Grabiszynek	12,9	[13,8]	(13,1)	5,3%	8 217	4,09	3374,08	Fabryczna	Grabiszyn Grabiszynek	Gräbschen Leedeborn
Jerzmanowo-Jarnołtów-Strachowice-Osiniec	2,3	[2,1]	(1,8)	16,7%	666	17,21	122,02	Fabryczna	Jerzmanowo Jarnołtów Strachowice Osiniec	Hermannsdorf Arnoldsmühle Schöngarten
Kuźniki	5,5	[5,9]	(6,2)	4,8%	2 357	1,46	4041,10	Fabryczna		Schmiedefeld
Leśnica	32,7	[28,1]	(21,4)	31,3%	12 806	40,92	686,71	Fabryczna	Leśnica Stabłowice Złotniki Marszowice Ratyń Mokra Pustki Żar Gajowa	Deutsch-Lissa Stabelwitz Goldschmieden Marschwitz Rathen Muckerau Heidau Saara Altenhain
Maślice	13,6	[10,1]	(6,4)	57,8%	5 125	6,61	1527,99	Fabryczna		Masselwitz
Muchobór Mały	7,4	[8,4]	(8,8)	4,5%	3 455	4,96	1693,55	Fabryczna		Klein-Mochbern
Muchobór Wielki	13,0	[12,2]	(7,8)	56,4%	7 093	6,86	1778,43	Fabryczna		Groß-Mochbern
Nowy Dwór	14,4	[16,4]	(18,2)	9,9%	6 902	1,91	8586,39	Fabryczna		Mariahöfchen
Oporów	8,0	[7,0]	(6,4)	9,4%	3 317	6,46	1083,59	Fabryczna		Opperau
Pilczyce-Kozanów-Popowice Północne	30,7	[33,5]	(36,3)	7,7%	16 143	8,53	3927,32	Fabryczna	Pilczyce Kozanów Popowice	Pilsnitz Cosel Pöpelwitz
Pracze Odrzańskie	6,3	[5,0]	(3,2)	56,2%	2 688	10,02	499,00	Fabryczna	Pracze Odrzańskie Janówek Nowa Karczma	Herrnprotsch Johannisber Neusand
Żerniki	4,0	[3,9]	(3,4)	14,7%	1 495	3,90	1000,00	Fabryczna		Neukirch
Bieńkowice	0,6	[0,5]	(0,5)	0,0%	179	1,43	349,65	Krzyki		Benkwitz
Borek	11,4	[13,0]	(13,9)	6,5%	7 582	2,75	4727,27	Krzyki		Kleinburg
Brochów	7,9	[7,4]	(5,0)	48,0%	3 894	3,73	1983,91	Krzyki		Brockau
Gaj	18,4	[20,3]	(19,7)	3,0%	10 493	2,60	7807,69	Krzyki		Herdain
Huby	18,1	[21,1]	(23,3)	9,4%	10 962	2,06	10242,72	Krzyki	Huby, Glinianki	Huben, Lehmgruben
Jagodno	11,6	[5,6]	(2,0)	180,0%	4 337	3,42	1637,43	Krzyki
Klecina	8,0	[6,5]	(5,2)	25,0%	3 836	3,76	1728,72	Krzyki		Klettendorf
Krzyki-Partynice	21,2	[19,9]	(13,3)	49,6%	12 532	5,25	3790,48	Krzyki	Krzyki Partynice	Krietern Hartlieb
Księże	6,6	[5,9]	(4,8)	22,9%	3 531	10,24	576,17	Krzyki	Księże Małe i Księże Wielkie Świątniki Opatowice Bierdzany Nowy Dom	Tschansch Althofnass Ottwitz Pirscham Neuhaus
Ołtaszyn	7,1	[6,6]	(4,9)	34,7%	3 191	3,37	1958,46	Krzyki		Oltaschin (później: Herzogshufen)
Powstańców Śląskich	23,0	[28,2]	(32,1)	12,1%	17 252	2,37	11898,73	Krzyki	popularnie Południe, obejmuje także Dworek i część historycznych Gajowic	Kaiser-Wilhelm-Viertel
Przedmieście Oławskie	19,7	[22,3]	(24,2)	7,9%	14 268	5,96	3741,61	Krzyki		Ohlauer Vorstadt
Tarnogaj	9,4	[6,8]	(4,9)	38,8%	6 036	2,94	2312,93	Krzyki		Dürrgoy
Wojszyce	7,8	[5,9]	(4,1)	43,9%	3 160	3,27	1804,28	Krzyki		Woischwitz (później: Hoinstein)
Karłowice-Różanka	31,2	[33,6]	(35,3)	4,8%	16 233	10,68	3146,07	Psie Pole	Karłowice Różanka Mirowiec Polanka Poświętne (obszar okalający ul.Kamieńskiego)	Carlowitz Rosenthal Friedewalde Polinke Lilenthal
Kleczków	7,3	[6,4]	(6,7)	4,5%	4 725	1,87	3422,46	Psie Pole		Kletschkau
Kowale	2,8	[2,3]	(2,1)	9,5%	933	6,42	358,26	Psie Pole		Cawallen
Lipa Piotrowska	5,2	[1,8]	(0,5)	260,0%	1 662	2,88	625,00	Psie Pole		Leipe-Petersdorf
Osobowice-Rędzin	2,9	[3,0]	(2,3)	30,4%	1 409	18,62	161,12	Psie Pole	Osobowice Rędzin	Oswitz Ransern
Pawłowice	2,4	[2,2]	(1,9)	15,8%	771	4,43	496,61	Psie Pole		Pawelwitz (później: Wendelborn)
Polanowice-Poświętne-Ligota	6,6	[4,5]	(3,6)	25,0%	2 826	5,63	799,29	Psie Pole	Ligota Polanowice Poświętne	Sternsiedlung Rosenthal Pohlanowitz Lilenthal
Psie Pole-Zawidawie	29,7	[29,6]	(25,5)	16,1%	14 277	16,43	1801,58	Psie Pole	Psie Pole Zakrzów Zgorzelisko Kłokoczyce	Hundsfeld Sakrau Görlitz Glockschütz
Sołtysowice	5,0	[3,7]	(2,9)	27,6%	2 223	4,54	814,98	Psie Pole		Schottwitz
Swojczyce-Strachocin-Wojnów	9,1	[6,3]	(4,7)	34,0%	4 170	12,47	505,21	Psie Pole	Strachocin Swojczyce Wojnów Popiele	Strachate (później: Drachenwald) Schwoitsch (później: Güntherbrücke) Drachenbrunn Popel
Świniary	0,8	[0,7]	(0,8)	12,5%	259	9,13	76,67	Psie Pole
Widawa	1,9	[1,6]	(1,4)	14,3%	580	4,09	391,20	Psie Pole		Weide
Przedmieście Świdnickie	13,3	[14,6]	(17,0)	14,1%	10 372	1,50	9733,33	Stare Miasto		Schweidnitzer Vorstadt
Stare Miasto	8,3	[10,3]	(12,5)	17,6%	6 699	2,00	5150,00	Stare Miasto	historyczne Stare Miasto i Nowe Miasto	Altstadt, Neustadt
Szczepin	18,1	[20,9]	(23,2)	9,9%	13 365	4,39	4760,82	Stare Miasto	niegdyś Przedmieście Mikołajskie	Tschepine, Nikolai-Vorstadt
Biskupin-Sępolno-Dąbie-Bartoszowice	19,2	[22,1]	(22,3)	0,9%	10 043	5,89	3752,12	Śródmieście	Bartoszowice Biskupin Dąbie Sępolno	Bartheln Bischofswalde Grüneiche Zimpel
Nadodrze	22,3	[24,8]	(28,0)	11,4%	14 211	1,98	12525,25	Śródmieście		Oder-Vorstadt
Ołbin	29,9	[34,6]	(39,2)	11,7%	19 020	2,61	13256,71	Śródmieście		Elbing
Plac Grunwaldzki	12,2	[14,5]	(15,3)	5,2%	7 399	1,44	10069,44	Śródmieście	obejmuje tereny dawnej wsi Rybaki	Fischerau
Zacisze-Zalesie-Szczytniki	3,7	[4,7]	(4,1)	14,6%	1 536	3,67	1280,65	Śródmieście	Szczytniki Zacisze Zalesie	Scheitnig Wilhelmsruh Leerbeuthel, Leerbeutel

Granice osiedli we Wrocławiu od 2016 roku^[b]

Bieńkowice

Biskupin-Sępolno-
 -Dąbie-Bartoszowice

Borek

Brochów

Gaj

Gajowice

Gądów-
 -Popowice Płd.

Grabiszyn-
 -Grabiszynek

Huby

Jagodno

Jerzmanowo-Jarnołtów-
 -Strachowice-Osiniec

Karłowice-Różanka

Klecina

Kleczków

Kowale

Krzyki-Partynice

Księże

Kuźniki

Leśnica

Lipa
 Piotrowska

Maślice

Muchobór Mały

Muchobór Wielki

Nadodrze

Nowy Dwór

Ołbin

Ołtaszyn

Oporów

Osobowice-
 -Rędzin

Pawłowice

Pilczyce-Kozanów-
 Popowice Płn.

Pl. Grunwaldzki

 Polanowice-
-Poświętne-Ligota

Powstańców
 Śląskich

 Pracze
Odrzańskie

Prz. Oławskie

Prz. Świdnickie

Psie Pole-Zawidawie

Sołtysowice

Stare Miasto

Strachocin-
 -Swojczyce-Wojnów

Szczepin

Świniary

Tarnogaj

Widawa

Wojszyce

Zacisze-Zalesie-
 -Szczytniki

Żerniki

Podział według Studium

W Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Wrocławia^[5] użyty został zupełnie inny podział miasta, odpowiadający stosunkom urbanistycznym miasta, na zespoły dzielnicowe oraz tych zespołów na tereny planowania: zespoły urbanistyczne i obszary rozwoju.

• Śródmiejski Zespół Dzielnicowy
• Gądowski Zespół Dzielnicowy
• Krzycki Zespół Dzielnicowy
• Oławski Zespół Dzielnicowy
• Karłowicki Zespół Dzielnicowy
• Leśnicki Zespół Dzielnicowy
• Zespół Dzielnicowy Psiego Pola

Historyczne podziały administracyjne Wrocławia

Podział administracyjny do 1945

Do 1945 roku Wrocław (wówczas Breslau) podzielony był dwustopniowo: na Stadteile (części miasta) odpowiadające dawnym przedmieściom, zaś te dzieliły się na Viertel (dzielnice), czasem administracyjnie łączone ze sobą, wywodzące się z pierwotnego podziału średniowiecznego miasta na cztery części, czyli Viertel (stan na lata 1904–1911)^[c]

Okolice Wrocławia w 1900

Stare Miasto (Altstadt)

• Schloßviertel (Dzielnica Zamkowa)
• Taschenviertel (Dzielnica Sakwowa)
• Neumarktviertel (Dzielnica Nowego Targu)
• Elisabethviertel (Dzielnica św. Elżbiety)

Przedmieście Odrzańskie (Oder-Stadtteil)

• Matthiasviertel (Dzielnica św. Macieja)
• Bürgerwerder (Kępa Mieszczańska)
• Schießwerderviertel (Kępa Strzelecka)
• Elbing (Ołbin)
• Kletschkau (Kleczków)
• Polinke (Polanka)

Przedmieście Piaskowe (Sand-Stadtteil)

• Domviertel (Dzielnica Katedralna; Ostrów Tumski)
• Hochschulviertel (Dzielnica Akademicka); Neu-Scheitnig (Nowe Szczytniki)
• Sternviertel (Dzielnica Gwieździsta)
• Michaelisviertel (Dzielnica św. Michała)
• Scheitnig (Szczytniki)
• Leerbeutel (Zalesie)

Przedmieście Oławskie (Ohlauer Stadteil)

• Mauritiusviertel (Dzielnica św. Maurycego)
• Ohleviertel (Dzielnica Oławska)
• Morgenau (Rakowiec)
• Parschner Viertel (Parczów)

Przedmieście Strzelińskie (Strehlener Stadteil)

• Teichäckern (Pola Stawowe)
• Lehmgruben (Glinianki)
• Herdain (Gaj)
• Huben (Huby)
• Dürrgoy (Tarnogaj)

Przedmieście Świdnickie (Schweidnitzer Stadtteil)

• Tauentzienviertel (Dzielnica Tauentziena)
• Siebenhufen (Siedem Łanów)
• Gabitz (Gajowice)
• Neudorf (Nowa Wieś)
• Kleinburg (Borek)
• Kaiser-Wilhelm-Viertel (Dzielnica Cesarza Wilhelma)

Przedmieście Mikołajskie (Nikolai-Stadteil)

• Friedrich-Wilhelm-Viertel (Dzielnica Fryderyka Wilhelma)
• Märkisches Viertel (Dzielnica Markijska)
• Tschepine (Szczepin)
• Pöpelwitz (Popowice)
• Zankholz (Sporny Las)

Podział administracyjny 1945-1952

Podział Wrocławia na obwody w latach 1946–1951

Przejęcie władzy w mieście przez polską administrację w roku 1945 spowodowało także zmiany w podziale administracyjnym Wrocławia. Dotychczasowy podział stosowany przez Niemców przestał obowiązywać, w jego miejsce zarząd miasta wprowadził podział na 12 nowych jednostek – obwodów, ale już w roku 1946 ich liczba zmniejszyła się do ośmiu. Instytucją zarządzającą każdym z ośmiu obwodów był Miejski Urząd Obwodowy – jednostka pomocnicza Zarządu Miasta. W roku 1951 cztery obwody zwiększyły swoją powierzchnię o przyłączone do miasta osiedla. Podział Wrocławia na osiem obwodów przestał obowiązywać w roku 1952, kiedy to zastąpiono je pięcioma dzielnicami, których granice częściowo pokrywały się z granicami dawnych obwodów. Poszczególne obwody obejmowały następujące osiedla:

• Obwód I – Stare Miasto, Przedmieście Oławskie, Księże Małe, Księże Wielkie i południowo-wschodnie osiedla, siedziba urzędu obwodowego znajdowała się przy ulicy Hercena 12
• Obwód II – obszar ograniczony korytem Odry, Starej Odry i Kanału Miejskiego, siedziba urzędu obwodowego znajdowała się przy ulicy Stalina 62 (dzisiejsza Jedności Narodowej)
• Obwód III – południowe osiedla Wrocławia, w roku 1951 dołączono Brochów, Bieńkowice, Jagodno, Klecinę, Lamowice Stare, Ołtaszyn i Wojszyce, siedziba urzędu obwodowego znajdowała się przy ulicy Kościuszki 31
• Obwód IV – południowo-zachodnie osiedla miasta, obszar późniejszej dzielnicy Fabryczna, w roku 1951 dołączono Oporów i Muchobór Wielki, siedziba urzędu obwodowego znajdowała się przy ulicy Podwale Mikołajskie 13
• Obwód V – obszar tzw. Wielkiej Wyspy, siedziba urzędu obwodowego znajdowała się przy ulicy Partyzantów 68
• Obwód VI – północne osiedla Wrocławia, w roku 1951 dołączono Sołtysowice, siedziba urzędu obwodowego znajdowała się przy ulicy Kasprowicza 46
• Obwód VII – Psie Pole i wschodnie osiedla miasta, w roku 1951 dołączono Zakrzów, Zgorzelisko i Wojnów, siedziba urzędu obwodowego znajdowała się przy ulicy Krzywoustego 290
• Obwód VIII – Leśnica i zachodnie osiedla miasta, siedziba urzędu obwodowego znajdowała się przy ulicy Skoczylasa 16

Podział administracyjny 1952-1990

Po reformie administracyjnej w roku 1950 podzielono Wrocław na pięć dzielnic, z dzielnicowymi radami narodowymi jako organami jednolitej władzy państwowej.

W nawiasie podano datę przyłączenia do Wrocławia; brak takiej daty oznacza, iż osiedle jest częścią średniowiecznego jądra miasta.

Pięć dzielnic Wrocławia

Stare Miasto

• Stare Miasto
• Przedmieście Świdnickie (1808)
• Szczepin (1808)

Śródmieście

• Bartoszowice (1928)
• Biskupin (1928)
• Dąbie (1928)
• Nadodrze (1991 – powstało po podzieleniu Ołbina)
• Ołbin (1808)
• Plac Grunwaldzki (1991 – powstał po podzieleniu Ołbina)
• Sępolno (1924)
• Zacisze (1928)
• Zalesie (1904)
• Szczytniki (1808 Stare Szczytniki; 1868 Nowe Szczytniki)

Krzyki

• Bieńkowice (1951)
• Bierdzany (1928)
• Borek (1897)
• Brochów (1951)
• Dworek (1868)
• Gaj (1904)
• Glinianki (1868)
• Huby (1868)
• Jagodno (1951)
• Klecina (1951)
• Krzyki (1928)
• Księże Małe i Wielkie (1928)
• Lamowice Stare (1951)
• Nowy Dom (1928)
• Ołtaszyn (1951)
• Opatowice (1928)
• Partynice (1928)
• Południe (1868)
• Przedmieście Oławskie (1808)
• Rakowiec (1904)
• Siedlec (1928)
• Świątniki (1928)
• Tarnogaj (1904)
• Wilczy Kąt (1808)
• Wojszyce (1951)

Psie Pole

• Karłowice (1928)
• Kleczków (1808)
• Kłokoczyce (1973)
• Kowale (1928)
• Lesica (1973)
• Ligota (1928)
• Lipa Piotrowska (1973)
• Miłostków/Marzanów (1951)
• Mirowiec (1928)
• Osobowice (1928)
• Pawłowice (1970)
• Polanka (1808)
• Polanowice (1973)
• Poświętne (1928)
• Pracze Widawskie (1973)
• Psie Pole (1928)
• Rędzin (1973)
• Różanka (1928)
• Sołtysowice (1951)
• Strachocin (1928)
• Swojczyce (1928)
• Świniary (1973)
• Widawa (1973)
• Wojnów (1951)
• Zakrzów (1951)
• Zgorzelisko (1951)

Fabryczna

• Gajowice (1868)
• Gądów Mały (1928)
• Grabiszyn (1911)
• Grabiszynek (1911)
• Janówek (1973)
• Jarnołtów (1973)
• Jerzmanowo (1973)
• Kozanów (1928)
• Kuźniki (1928)
• Leśnica (1928)
• Marszowice (1973)
• Maślice (1928)
• Mokra (1973)
• Muchobór Mały (1928)
• Muchobór Wielki (1951)
• Nowa Karczma (1928)
• Nowe Domy (1928)
• Nowy Dwór (1928)
• Oporów (1951)
• Pilczyce (1928)
• Popowice (1897)
• Pracze Odrzańskie (1928)
• Pustki (1928)
• Ratyń (1928)
• Stabłowice (1928)
• Stabłowice Nowe (1928)
• Strachowice i Osiniec (1973)
• Złotniki (1928)
• Żar (1973)
• Żerniki (1928)

Uwagi

1. Nowy podział miasta wprowadzony został w roku 1991 uchwałą nr XVIII/100/91 Rady Miejskiej Wrocławia (dalej: RMW) z 6 lutego 1991^[2] rozpoczynającą proces konsultacji społecznych w sprawie zmian oraz końcową uchwałą nr XX/110/91 z 20 marca 1991^[7]. W późniejszych latach zasadniczy podział nie uległ istotnym zmianom, dokonywano tylko drobnych korekt i uściśleń uchwałami:

   • XXV/259/96 RMW z 26.04.1996
   • XXIX/332/96 RMW z 20.09.1996
   • XXXVII/521/97 RMW z 25.04.1997
   • LII/812/98 RMW z 05.04.1998
   • XXIX/925/01 RMW z 18.01.2001 (uchylona)
   • L/1773/02 RMW z 04.07.2002 (uchylona)
   • XXXI/2280/04 RMW z 09.12.2004
   • XLVII/3060/06 RMW z 16.02.2006
   • LIV/3267/06 RMW z 06.07.2006
   • XXX/1017/09 RMW z 15.01.2009
   • XXIX/643/12 RMW z 05.07.2012^[6]
   • XX/419/16 RMW z 21.01.2016^[3]
2. Aktualny (w 2019 r.) wykaz ulic należących do poszczególnych osiedli zawiera załącznik do uchwały XXIX/643/12 Rady Miejskiej Wrocławia z 5 lipca 2012^[6], natomiast szczegółową mapę z podziałem na osiedla – załącznik do uchwały XX/419/16 Rady Miejskiej z 21 stycznia 2016^[3].
3. Na podstawie mapy rozwoju terytorialnego Wrocławia.