Pomnik Tadeusza Kościuszki w Sanoku

Pomnik Tadeusza Kościuszki w Sanoku – monument upamiętniający Tadeusza Kościuszkę w Sanoku.

Ten artykuł dotyczy pomnika istniejącego od 1962. Zobacz też: Pomnik Tadeusza Kościuszki w Sanoku – istniejący w latach 1902–1941.

Pomnik Tadeusza Kościuszki
w Sanoku (od 1962)

Stan pomnika w 2012
Państwo	Polska
Miejscowość	Sanok
Miejsce	Skwer Niepodległości: ul. Tadeusza Kościuszki / Park miejski (Śródmieście)
Typ obiektu	posąg na cokole
Projektant	Józef Marek, Józef Wajda
Całkowita wysokość	ok. 7,2 m
Data odsłonięcia	15 września 1962
Ważniejsze przebudowy	po 2000
Położenie na mapie Sanoka Pomnik Tadeusza Kościuszki w Sanoku (od 1962)
Położenie na mapie Polski Pomnik Tadeusza Kościuszki w Sanoku (od 1962)
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Pomnik Tadeusza Kościuszki w Sanoku (od 1962)
Położenie na mapie powiatu sanockiego Pomnik Tadeusza Kościuszki w Sanoku (od 1962)
49°33′37,6″N 22°12′02,0″E

Pomnik w 2024

Historia

Pierwszy pomnik Tadeusza Kościuszki w Sanoku istniał w latach 1902-1941 i był ulokowany na placu św. Jana. Drugi pomnik Tadeusza Kościuszki w Sanoku powstał w ramach obchodów 800-lecia Sanoka^[1] i 1000-lecia Państwowości Polski^[2] (faktycznie obchody jubileuszu miasta miały mieć miejsce w 1950, gdyż pierwsza wzmianka o Sanoku jest datowana na 1150 rok, lecz uroczystości zostały opóźnione i faktycznie odbyły się 10 lat później w powiązaniu z jubileuszem Państwa Polskiego). W tym celu w 1956 powstał Społeczny Komitet Odbudowy pomnika Tadeusza Kościuszki w Sanoku (jego przewodniczącym był Tadeusz Walciszewski^[1], a w skład weszli m.in. Jan Bezucha, Stefan Stefański i Mieczysław Przystasz^[3]). Początkowo powstała idea postawienia nowego pomnika w pierwotnym miejscu jego istnienia, czyli na placu św. Jana (wspierali ją Jadwiga Zaleska, Tomasz Tomasik, Emilia i Edmund Słuszkiewicz, Jan Świerzowicz^[4]), jednak ten zamysł nie został zrealizowany. 25 kwietnia 1957 Jadwiga Zaleska skierowała do Rady Narodowej w Sanoku list z apelem o odbudowę pomnika na placu św. Jana^[5]. W 1960 było awizowane powstanie pomnika w związku z przypadającą wówczas 550. rocznicą Bitwy pod Grunwaldem z 1410^[6].

Ostatecznie wybrano nowe miejsce na lokalizację pomnika - centrum miasta przy ulicy Tadeusza Kościuszki, przy południowym zboczu Góry Parkowej i wejściu do Parku miejskiego im. Adama Mickiewicza^[7][8][9]. Wcześniej orientacyjnie w tym miejscu istniał budynek dworski, należący do Heleny Stupnickiej, o zwyczajowej nazwie „koci dworek”, następnie przeniesiony na obszar Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku^[10].

Pierwotnym projektantem pomnika był Karol Hukan^[9] (w międzyczasie zmarł), a późniejszymi i finalnymi byli Józef Małek i Józef Wajda w 1958^[8]. W połowie 1962 wykonano fundamenty pod pomnik^[7]. Wówczas została przygotowana bryła wapna, w której artysta rzeźbiarz Józef Potępa (adiunkt Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie) przystąpił do realizacji pomnika^[7][9][11]. Wsparcia finansowego wspierającego działania Społecznego Komitetu Odbudowy udzielili Wojewódzki Komitet SFOS oraz Zakład Eksploatacyjny KN^[7]. Pomnik został wykonany z piaskowca pozyskanego z kamieniołomu w Pińczowie^[9] (otoczenie postumentu stworzono z piaskowca sprowadzonego ze Strzegomia).

Figura przedstawia Tadeusza Kościuszkę trzymającego w jednej ręce uniwersał połaniecki, a w drugiej szablę^[1][9]. Podstawowa inskrypcja na froncie cokoła podała, że na pomniku jest przedstawiony „Tadeusz Kościuczko”. Na bocznej, wschodniej ścianie cokołu z piaskowca została umieszczona dodatkowa inskrypcja informacyjna, która brzmi: „Zbudowano w 1962 staraniem obywatelskiego komitetu z dotacji społecznego funduszu odbudowy kraju i stolicy”. Wysokość całego pomnika wynosi ponad 7,20 m (figura wynosi 3,20 m, postument ponad 4 m). Teren otaczający pomnik zaprojektowali Antoni Kędzierski i Henryk Machnik.

Pomnik został umieszczony na zaplanowanym miejscu pod koniec sierpnia 1962^[8]. Uroczyste odsłonięcie nastąpiło 15 września 1962 (w zaplanowany pierwszy dzień obchodów 800-lecia miasta Sanoka^[12]), a dokonali go Leszek Rychter (przewodniczący Prezydium Miejskiej Rady Narodowej (MRN) w Sanoku) oraz Stefan Stefański (radny i dyrektor Muzeum Historycznego)^[1].

Renowacji pomnika dokonywano w 1979^[13], 1999^[14], 2008^[15], 2016.

Otoczenie pomnika stało się miejscem obchodzenia uroczystości patriotycznych (Święto Narodowe Trzeciego Maja^[16], Narodowe Święto Niepodległości). Plac wokół pomnika uchwałą Rady Miasta Sanoka z 10 kwietnia 2018 otrzymał nazwę Skwer Niepodległości^[17].