Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
Praga (Warszawa)
część Warszawy Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Praga – centralna część prawobrzeżnej Warszawy (leżąca na wschód od Wisły), dawniej miasto.
.jpg)
Nazwą tą bywa określana cała prawobrzeżna część stolicy[1][2].
Remove ads
Podział administracyjny
W okresie międzywojennym istniało starostwo grodzkie Warszawa-Praga utworzone 5 lipca 1928[3] i obejmujące całą prawobrzeżną Warszawę w ówczesnych granicach, czyli okręgi-dzielnice: 14. Praga-Północ I, 15. Praga-Południe I, 17. Grochów, 18. Golędzinów, 24. Targówek i 25. Bródno. Numery odpowiadały rzymskim numerom komisariatów Policji Państwowej, co było kontynuacją numeracji cyrkułów, jak ówcześnie nazywano dzielnice.
Od lat 50. podział był na dzielnice:
- Praga-Południe II
- Praga-Północ II
- Praga Śródmieście
- Wawer
a następnie prawobrzeżna część miasta podzielona była tylko na dwie dzielnice, gdyż połączono Pragę Północ II z Pragą Śródmieście w Pragę północ III i Pragę Południe II z Wawrem w Pragę-Południe III:
- Praga-Południe III
- Praga-Północ III (obejmującą największą część historycznej Pragi).
Po kolejnych zmianach podziału administracyjnego miasta od 2003 prawobrzeżna część miasta dzieli się na siedem dzielnic:
- Praga-Południe IV (projektowana nazwa Grochów)
- Praga-Północ IV (projektowana nazwa Praga)
- Białołęka (w tym Tarchomin)
- Targówek (w tym Bródno)
- Rembertów
- Wawer
- Wesoła.
Jednak określanie ich wszystkich mianem Pragi jest dyskusyjne[4].
Remove ads
Historia
Podsumowanie
Perspektywa
Historyczna Praga była osadą, leżącą nad Wisłą naprzeciwko Starego Miasta i Mariensztatu, wzmiankowaną po raz pierwszy w 1432. Jej nazwa pochodzi od czasownika „prażyć” (wypalać), gdyż została założona na terenach po wypalonym lesie[5].
Miasto Praga
Wieś szlachecka Praga położona była w 1580 w powiecie warszawskim ziemi warszawskiej województwa mazowieckiego[6].
Praga została założona przez biskupa kamienieckiego Michała Działyńskiego[7]. 10 lutego 1648 r. król Władysław IV Waza nadał Pradze prawa miejskie. Miasto uzyskało m.in. prawo wyłaniania władz miejskich z burmistrzem, rajcami, wójtem i ławnikami, zakładania cechów, prowadzenia handlu wodnego i lądowego, wydawania wyroków w sprawach cywilnych i kryminalnych oraz organizowania czterech jarmarków w roku[8]. Dysydentom zabroniono posiadania nieruchomości, a Żydom prowadzenia handlu[8].
W XVIII wieku na prawym brzegu Wisły znajdowały się trzy jurydyki:
- Skaryszew-Kamion, założony w 1641,
- Praga, założona w 1648,
- Golędzinów, założony w 1764.
Praga Biskupia uzyskała lokację miejską w 1648 roku, zdegradowana w 1794 roku[9].
W 1791 Pragę przyłączono do Warszawy na mocy ustawy Prawo o miastach, znoszącej wszelkie jurydyki, a uchwalonej przez Sejm Czteroletni[10]. Faktyczne jej włączenie nastąpiło w 1794[10].
Praga podczas zaborów i wojen
W XVII, XVIII i XIX wieku Praga była wielokrotnie niszczona i palona: podczas potopu szwedzkiego, szturmu i rzezi Pragi (4 listopada 1794), w latach 1806–1811 przy budowie fortyfikacji podczas wojen napoleońskich oraz w czasie powstania listopadowego (bitwa o Olszynkę Grochowską i bitwa pod Wawrem).
W 1816 ustanowiono oddzielny urząd burmistrza dla Pragi, który został zniesiony w 1832[11].
Powstanie dworców Petersburskiego, Terespolskiego i mostu Kierbedzia przyspieszyło rozwój gospodarczy Pragi i spowodowało szybki wzrost liczby ludności[12][13]. Rosnący popyt na produkty żywnościowe i drewno oraz nowe możliwości wykorzystania kolei do transportowania towarów z terenów Cesarstwa Rosyjskiego (w tym zboża i bydła) sprzyjały funkcjonowaniu tam wielkich targowisk[14]. W 1882 na posesji znajdującej się między ulicami: Targową, Ząbkowską i Brzeską otwarto istniejący do dzisiaj bazar Różyckiego[15].
Cyrkuł Praga był ostatni w numeracji – VII, VIII oraz XII. Następnie został on podzielony na dwa XIV i XV staropraski i nowopraski, które miały być później nazwane okręgami Praga-Północ i Praga-Południe.
W 1869 uruchomiono niewielki wodociąg zaprojektowany przez Alfonsa Grotowskiego[16]. Został on zamknięty w 1896 po doprowadzeniu na Pragę sieci wodociągowej z lewobrzeżnej części miasta[16].
W 1913 Praga liczyła ok. 90 tys. mieszkańców, głównie robotników i kolejarzy oraz osób napływających do Warszawy ze wschodnich terenów Królestwa[12].
5 sierpnia 1915 wycofujące się na wschód wojska rosyjskie wysadziły w powietrze wszystkie trzy warszawskie mosty (Kierbedzia, Poniatowskiego oraz most przy Cytadeli). Rosjanie opuścili Pragę 9 sierpnia 1915[17].
Zabudowa Pragi, w znaczącej części drewniana, ucierpiała w czasie obrony Warszawy we wrześniu 1939[18][19]. 5 września 1939 niemieckie lotnictwo uszkodziło główny przewód wodociągowy przy ul. Zygmuntowskiej, w pobliżu mostu Kierbedzia, pozbawiając Pragę dostaw wody[20].
Po kilkudniowych walkach, 15 września 1944, Praga została wyzwolona spod okupacji niemieckiej przez oddziały Armii Czerwonej i Wojska Polskiego[21][22]. W tym czasie w prawobrzeżnej Warszawie mieszkało ok. 130 tys. osób[23], co stanowiło ok. połowę ludności z okresu sprzed powstania warszawskiego[24]. Wśród nich prawie nie było mężczyzn w wieku 18–50 lat, wywiezionych wcześniej przez Niemców do Rzeszy[25]. Front na Wiśle odciął Pragę od elektrowni, gazowni i stacji wodociągów; nie było elektryczności, telefonów i nie kursowały tramwaje[26]. Pragę szybko podłączono jednak do niewielkiej elektrowni w Falenicy[27] i uruchomiono straż pożarną[28].
Podczas II wojny światowej Praga została zniszczona w 25%[29]. Zniszczeniu uległo ok. 85% największych zakładów przemysłowych[30]. W mniejszym stopniu ucierpiały mniejsze zakłady przemysłowe i rzemieślnicze oraz budynki mieszkalne[31]. W ciągu kolejnych czterech miesięcy Praga znajdowała się na linii frontu, z czego przez pierwsze sześć tygodni nie tylko od strony Wisły, ale również od strony północnej[30]. Miasto było w tym czasie intensywnie ostrzeliwane przez Niemców[30].
Praga współcześnie
Podczas II wojny światowej Praga nie uległa tak dużym zniszczeniom jak lewobrzeżna część Warszawy. Już jesienią 1944 miały tu swe tymczasowe siedziby nowe władze. W kolejnych latach na Pradze zlokalizowano jedne z największych zakładów przemysłowych w Warszawie – Fabrykę Samochodów Osobowych oraz zbudowano Stadion Dziesięciolecia. Jednak przez kolejne dziesięciolecia Pragę zaniedbano. Brakowało inwestycji w infrastrukturę mieszkaniową (do dziś można tu znaleźć budynki z widocznymi zniszczeniami wojennymi), kulturę (nieliczne teatry i kina), komunikację.
W tej części miasta zachował się przez długie lata specyficzny praski folklor (zwyczaje mieszkańców[32] zauważalne m.in. w ubiorze[33], handel na Bazarze Różyckiego, kapliczki na podwórkach kamienic itp., stosunkowo dużo tradycyjnych zakładów rzemieślniczych). Dopiero w ostatnich latach przybyło na Pradze inwestycji: część budynków poddano renowacji (na przykład kamienice wzdłuż ulicy Ząbkowskiej, czy zabytkowe obiekty położone na terenie Warszawskiej Wytwórni Wódek „Koneser”), w 2022 roku zakończono budowę II linii metra na wschód od Wisły, prowadzona jest modernizacja linii tramwajowych. Praga zaczęła cieszyć się zainteresowaniem artystów i turystów – powstało tu wiele galerii i małych lokali gastronomicznych, w nowych budynkach coraz chętniej osiedlają się nowi mieszkańcy.
W 2007 utworzono Muzeum Warszawskiej Pragi[34]. Od 2015 działa ono we własnej siedzibie przy ul. Targowej 50/52 jako oddział Muzeum Warszawy.
Dużym atutem Pragi jest brzeg Wisły, który ma charakter zbliżony do naturalnego[35].
Remove ads
Praga w administracji kościelnej
W Kościele katolickim Praga jest centralnym ośrodkiem diecezji warszawsko-praskiej, utworzonej w 1992. Katedrą diecezji jest bazylika św. Michała i św. Floriana.
Na Pradze znajduje się również drugi kościół o randze katedry – sobór metropolitalny Świętej Równej Apostołom Marii Magdaleny, który jest katedrą diecezji warszawsko-bielskiej i zarazem główną cerkwią Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads