Protesty w Kazachstanie (2022)

Protesty w Kazachstanie lub powstanie w Kazachstanie^[1][2] – protesty spowodowane nagłym wzrostem cen gazu LPG w Kazachstanie, rozpoczęte 2 stycznia 2022^[3]. W czasie protestów dochodziło do zamieszek i starć z policją^[4][5]. W kraju na prośbę władz interweniowały siły Organizacji Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym^[6][7][8]. Według kazachskiej prokuratury generalnej w czasie protestów zginęło 225 osób; 19 zabitych to funkcjonariusze struktur siłowych^[9].

Protesty w Kazachstanie

Protest w Aktobe (4 stycznia 2022)
Państwo	Kazachstan
Miejsca wystąpień	Kazachstan, głównie obwód mangystauski
Początek wystąpień	2 stycznia 2022
Koniec wystąpień	11 stycznia 2022
Ofiary śmiertelne	225 osób
Ranni	4578 osób
Aresztowani	9900 osób
Przyczyny wystąpień	• nagły, gwałtowny wzrost cen gazu • korupcja • autorytaryzm • represje polityczne • łamanie praw człowieka • brutalność policji
Charakter wystąpień	• pokojowe demonstracje, • aktywizm internetowy, • zamieszki
Rezultat wystąpień	• dymisja premiera Kazachstanu Askara Mamina, • wkroczenie na teren Kazachstanu wojsk krajów członkowskich Organizacji Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym na wniosek prezydenta Kazachstanu Kasyma Żomarta Tokajewa
brak współrzędnych

Protesty w Aktobe

Obszary, na których wprowadzono do wieczora 5 stycznia stan wyjątkowy, później rozszerzono go na obszar całego kraju

     Kazachstan

     Kraje Organizacji Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym, które wysłały swoje wojska do Kazachstanu

Spalony budynek w Ałmaty

Zołnierze na ulicach Ałmaty

Przebieg

Demonstracje rozpoczęły się 2 stycznia w mieście Żangaözen, ale szybko rozprzestrzeniły się na inne miasta kraju, w tym również na największe miasto Ałmaty i stolicę kraju Nur-Sułtan. Dochodziło do starć z policją i szturmów na budynki administracji publicznej, w niektórych przypadkach funkcjonariusze mieli odmawiać użycia przemocy i przechodzili na stronę protestujących^[10][11]. Żądania protestujących obejmowały zarówno postulaty ekonomiczne (obniżenie cen gazu), jak i polityczne (odejście Nursułtana Nazarbajewa z polityki)^[12][10]. W odpowiedzi na protesty prezydent Kazachstanu Kasym-Żomart Tokajew wprowadził stan wyjątkowy w obwodzie mangystauskim i Ałmaty, który wszedł w życie z dniem 5 stycznia. Tego samego dnia rząd Askara Mamina podał się do dymisji^[13]. W nocy z 4 na 5 stycznia prezydent Kazachstanu wprowadził godzinę policyjną obowiązującą od godziny 23 do 7 rano na obszarze obwodu mangystauskiego i Ałmaty, która obowiązuje do 19 stycznia^[14][15]. 5 stycznia Kasym-Żomart Tokajew przejął funkcję przewodniczącego kazachskiej Rady Bezpieczeństwa od Nursułtana Nazarbajewa^[16][17][18]. 5 stycznia rozszerzono stan wyjątkowy na terytorium całego Kazachstanu^[19]. Po apelu prezydenta Kasyma-Żomarta Tokajewa 6 stycznia do kraju wkroczyły pierwsze wojska krajów członkowskich Organizacji Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym^[20][21]. 7 stycznia prezydent Kazachstanu poinformował, że wydał armii i organom ochrony prawa rozkaz strzelania bez ostrzeżenia do protestujących^[22][23]. 11 stycznia prezydent Kazachstanu w przemówieniu stwierdził, że porządek w kraju został przywrócony^[24].

Następstwa

Z uwagi na obowiązywanie stanu wyjątkowego zawieszono rozgrywki kazachskiej ligi hokeja na lodzie^[25]. 5 stycznia 2022 do dymisji poddał się premier Kazachstanu Askar Mamin^[26]. 10 stycznia tego samego roku został ogłoszony dniem żałoby narodowej^[27][28].

Prezydent Tokajew zapowiedział reformę konstytucyjną mającą na celu „utrwalenie zdecydowanego przejścia od superprezydenckiej struktury rządowej do republiki prezydenckiej z silnym parlamentem i rządem”. Referendum w sprawie poprawek do Konstytucji odbyło się 5 czerwca 2022 roku. Większość głosujących (77,18%) opowiedziała się za poprawkami^[29].