Prowizoryczna Irlandzka Armia Republikańska

Prowizoryczna Irlandzka Armia Republikańska (ang. Provisional Irish Republican Army, PIRA, irl. IRA Sealadach) – separatystyczna i republikańska organizacja terrorystyczna z Irlandii Północnej.

Historia

Członkowie PIRA we wsi Gallbaly

W grudniu 1969 roku oddzieliła się od głównego nurtu Irlandzkiej Armii Republikańskiej (IRA)^[1][2][3]. Naczelnym organem PIRA była Rada Armii^[2][3]. PIRA była wiodącym ruchem zbrojnym irlandzkich republikanów^[2]. Miała na koncie liczne zamachy bombowe, porwania i rabunki^[2]. Skrzydłem politycznym organizacji była partia Sinn Féin^[2][2][3].

Zwalczała Oficjalną Irlandzką Armię Republikańską (OIRA). Członkowie obu grup sporadycznie walczyli ze sobą, choć zdarzało się im też współpracować^[4]. Związana była natomiast sojuszem z Irlandzką Narodową Armią Wyzwoleńczą (INLA)^[3]. W ramach sojuszu członkowie PIRA rozbili w 1992 roku Organizację Wyzwolenia Ludu Irlandzkiego (IPLO), będącą przeciwniczką INLA^[5].

W 1972 roku podjęła się utajonych rozmów z rządem Wielkiej Brytanii^[2][3]. W czerwcu tego samego roku ogłosiła rozejm. Wygasł on już 10 lipca, władze brytyjskie nie zgadzały się bowiem na żaden kompromis^[2][3]. Drugie zawieszenie broni PIRA ogłosiła w 1975 roku, tym razem przetrwało ono siedem miesięcy^[3].

W 1983 roku kierownictwo Sinn Féin przejęła frakcja „realos” (Gerry Adams), postulująca łączenie walki zbrojnej i wyborczej, co wpłynęło na uelastycznienie stanowiska PIRA^[6]. W 1994 roku Rada Armii poparła inicjatywę rozmów pokojowych Sinn Féin z rządem brytyjskim oraz ogłosiła zawieszenie broni na czas nieokreślony. Po dwóch latach wznowiła zbrojną działalność^[3]. 19 lipca 1997 roku przywróciła zawieszenie broni, w tym samym czasie prowadzone były wielostronne negocjacje pokojowe, które w kwietniu 1998 roku doprowadziły do podpisania porozumienia wielkopiątkowego^[3]. 23 października 2001 roku PIRA ogłosiła całkowite rozbrojenie, nie przedstawiając jednak żadnych dowodów na jego dokonanie^[3]. Grupa zaprzestała działalności militarnej, jej członkowie kontynuowali działalność przestępczą. 28 lipca 2005 roku PIRA oficjalnie ogłosiła zakończenie działalności zbrojnej i zapowiedziała kontynuowanie walki tylko metodami politycznymi^[3]. We wrześniu 2005 roku zakończył się proces rozbrojenia PIRA kontrolowany przez Międzynarodową Niezależną Komisję Rozbrojeniową^[3].

W następstwie rozłamów w PIRA powstały ugrupowania Kontynuacja Irlandzkiej Armii Republikańskiej (CIRA) i Prawdziwa Irlandzka Armia Republikańska (RIRA)^[3].

Wybrane zamachy przeprowadzone przez grupę

Moździerz barrack buster opracowany przez PIRA i wykorzystywany przez organizację w zamachach

Pomnik poświęcony PIRA w Castlewellan

• 6 lutego 1971 roku aktywiści PIRA zastrzelili brytyjskiego żołnierza (był to pierwszy wojskowy zamordowany przez grupę)^[3].

• 23 maja 1971 roku PIRA przeprowadziła pierwszy zamach bombowy^[3].

• 22 lutego 1972 roku oddział szturmowy PIRA zabił siedmiu wojskowych w koszarach Aldershot^[7].

• W 1979 roku PIRA zorganizowała udany zamach na emerytowanego brytyjskiego admirała Louisa Mountbattena na jachcie w zatoce Donegal w Irlandii. W zamachu zginęły także dwie inne osoby^[3].

• 12 października 1984 roku PIRA podłożyła bombę w hotelu Grand w Brighton, gdzie politycy Partii Konserwatywnej, w tym premier Margaret Thatcher, szykowali się na doroczną konferencję partii. Eksplozja zabiła 4 osoby, a ponad 30 raniła^[3][8].

• 9 lutego 1996 roku terroryści przeprowadzili zamach bombowy w Londynie. Zginęły 2 osoby, a ponad 100 zostało rannych^[3].

• 15 czerwca 1996 terroryści zdetonowali 1,5-tonową bombę w centrum Manchesteru, największy ładunek wybuchowy na brytyjskiej ziemi od czasów II wojny światowej. Ponad 200 osób zostało rannych, a ponad 75.000 osób ewakuowano^[9].

• 24 lutego 1996 roku terroryści podłożyli bombę pod most w londyńskim Hammersmith. Eksplodował jedynie zapalnik, wybuch spowodował więc niewielkie zniszczenia materialne^[3].

• W 2004 roku członkowie PIRA napadli na dwa banki w Belfaście^[3].

Kontakty zagraniczne

Otrzymywała wsparcie od reżimu Mu’ammara al-Kaddafiego z Libii^[10][11]. Terroryści otrzymali od Libijczyków broń, amunicję, ładunki wybuchowe, a nawet rakiety ziemia-powietrze^[10][12]. Libia prowadziła także szkolenia aktywistów PIRA^[13]. Ważnym sponsorem działalności PIRA była społeczność irlandzka w USA^[10][11].

Zdaniem Secret Intelligence Service w pierwszej połowie lat 90. dozbrajana i finansowana była przez rząd Iranu. Pośrednikiem pomiędzy Irańczykami a PIRA miała być grecka Organizacja Rewolucyjna 17 listopada^[14].

Jak podaje Departament Stanu Stanów Zjednoczonych, formacja otrzymywała pomoc ze strony Organizacji Wyzwolenia Palestyny (OWP). OWP przekazywała PIRA broń i prowadziła szkolenia jej członków^[13].

Od lat 70. notowano kontakty pomiędzy PIRA a baskijską ETA^[15][11].

Według doniesień brytyjskiej policji członkowie PIRA mieli szkolić partyzantów grupy Rewolucyjne Siły Zbrojne Kolumbii (FARC)^[10].

Liczebność

Ma od kilkuset do tysiąca członków^[2][3].

Ideologia

Jest organizacją nacjonalistyczną, republikańską i lewicującą^[11][2]. Jej pierwotnym celem ideologicznym była zjednoczona Irlandia o demokratycznym, socjalistycznym i federacyjnym systemie rządów^[16]. W 1982 roku grupa zreformowała program. Zniesiono punkt mówiący o federacji i uznano, że Irlandia Północna powinna zostać włączona do reszty wyspy^[16].

Grupa deklarowała, że celem jej ataków są struktury państwa brytyjskiego, a nie zwykli obywatele kraju. W praktyce protestanccy cywile często padali ofiarami jej zamachów^[16].

Jako organizacja terrorystyczna

Figuruje na listach organizacji terrorystycznych Departamentu Stanu USA^[13] i Wielkiej Brytanii^[17].