Pryzmat Amiciego

Pryzmat Amiciego (pryzmat dachowy, prostokątny pryzmat dachowy, pryzmat Porro)^[1] – odwracający obraz i zmniejszający aberrację chromatyczną element przyrządów optycznych, np. „szukaczy” teleskopów optycznych lub refraktometrów Abbego^[2]. Jego pomysłodawcą był włoski astronom, optyk, botanik i matematyk – Giovanni Battista Amici (1786–1863)^[3].

Pryzmat dachowy Amiciego

Odkrycie i zasada działania

Podwójny pryzmat Amiciego
(kolor niebieski – szkło kronowe, kolor żółty – flint
Po lewej:
Pryzmat à vision directe

Innowacyjny pomysł G.B. Amiciego, który w przyszłości umożliwił rozwój technik mikroskopowych i technik obserwacji astronomicznych, dotyczył możliwości zmniejszenia dyspersji światła przez połączenie początkowo dwóch, a następnie trzech pryzmatów, sporządzonych z materiałów o różnym współczynniku dyspersji. Pierwszy taki pryzmat achromatyczny^[a], który załamuje światło nie rozszczepiając go, Amici otrzymał sklejając^[b] pryzmaty wykonane ze szkła kronowego i flintu^[4][5]. Sklejenie dwóch takich pryzmatów (ścianką z flintu) było kolejnym krokiem, prowadzącym do otrzymania pryzmatu znanego dzisiaj jako à vision directe – rozszczepiającego światło bez jego załamania^[4]. Amici nie opublikował swoich wynalazków – zostały opisane przez G.B. Donatiego w latach 1862 i 1866^[6][7].

Współczesne zastosowania

Pryzmat Amiciego do amatorskich obserwacji astronomicznych

Szukacz teleskopu optycznego

Zobacz multimedia związane z tematem: Pryzmaty Amiciego

Współcześnie popularne są tzw. dachowe pryzmaty Amici, które odwracają wiązkę o 90° i obracają obraz o 180°^[3]. Umożliwiają prostowanie obrazów odwróconych przez obiektywy. Pryzmaty te często są używane w parach, co pozwala przemieszczać wiązki nie zmieniając ich kierunku. Zachodzi w nich całkowite wewnętrzne odbicie do 100%. Standard wykonania i cena zależą od potencjalnego zastosowania, np. w urządzeniach do badań naukowych lub w amatorskim sprzęcie do obserwacji astronomicznych. Oferowane są pryzmaty o coraz doskonalszej płaskości powierzchni. Stosowane są też specjalne powłoki wewnętrzne i zewnętrzne, np. powłoki antyrefleksyjne na powierzchniach wejścia i wyjścia wiązki lub powłoki z aluminium (z czarną farbą ochronną lub lustrzane)^[1].

Uwagi

1. W podręczniku Mieczysława Jeżewskiego „Fizyka” z 1953 r. oraz w „Słowniku fizycznym” (wyd. Wiedza powszechna, 1984) „pryzmat achromatyczny” opisano nie przytaczając nazwiska Amiciego.
2. Do sklejania pryzmatów używano balsamu kanadyjskiego.