Przepompownia Świątniki we Wrocławiu

Przepompownia Świątniki (Städt. Wasserwerke^[1]) – przepompownia wody położona we Wrocławiu przy Ulicy Świątnickiej, na osiedlu Świątniki. Zadaniem tej pompowni jest przerzut wód z terenów wodonośnych Wrocławia, stanowiących podstawę zaopatrzenia miasta w wodę wodociągową, do zakładu uzdatniania wodny położonego przy Ulicy Na Grobli.

Przepompownia Świątniki

nr rej. 413/Wm z 31 grudnia 1983
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Wrocław
Architekt	inż. Thiem
Ukończenie budowy	1901–1905
Położenie na mapie Wrocławia Przepompownia Świątniki
Położenie na mapie Polski Przepompownia Świątniki
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Przepompownia Świątniki
51°04′56″N 17°05′52″E

Historia

Pierwsza przepompownia powstała w tym miejscu wraz z przebudową systemu zaopatrzenia miasta w wodę. Z powodu pogarszającej się jakości wody w Odrze, zrezygnowano z tego źródła surowca. Na terenach wodonośnych wybudowano w 1904 roku 313 studni poborowych wód podziemnych. Ze studni za pomocą lewarów wodę doprowadzano do przepompowni, a stąd tłoczona była do zakładu Na Grobli^[a]. W 1906 roku w czasie suszy doszło do zanieczyszczenia wody. Konieczność ponownego poboru złej jakości wody powierzchniowej z rzeki wymusiła dalszą rozbudowę ujęć wody – liczba studni wzrosła do 428 sztuk^[b] – oraz budowy systemu nawadniania obszarów wodonośnych wodami rzeki Oława. Zbudowano także kolejne pompownie: Bierdzany i Radwanice. Po tej rozbudowanie systemu produkcja wody wynosiła ok. 110 tys. m³ na dobę (ówcześnie długość sieci wodociągowej wynosiła 814 km, przy liczbie ludności w mieście zbliżonej do współczesnej)^[1][2][3][4].

Projekt wstępny przepompowni powstał w 1901 roku. Został wykonany przez inż. Thiem, który po modyfikacjach był podstawą realizacji budowy przepompowni w latach 1901–1905^[1][2]. Cały kompleks przepompowni obejmował: maszynownię z pompami do przetłaczania wody z zainstalowanymi trzema leżącymi maszynami parowymi typu Woolfa napędzającymi po dwie pompy tłokowe – nurnikowe, kotłownię, skład węgla, odżelaziacz systemu Pieffke, filtr biologiczny, warsztat, budynki: administracyjny i mieszkalny. W latach 70. XX wieku pracę agregatów pompowo-parowych zastąpiły pompy wirowe^[1][2].

Podstawowe wyposażenie techniczne pompowni obejmowało^[2]:

• cztery dwupłomienicowe kotły parowe, walczakowe typu kornwalijskiego (powierzchnia ogrzewalna każdego z nich: 80 m², wytarzane przez nie ciśnienie: 8 atm)
• ekonomizer o powierzchni ogrzewalnej 200 m²
• pompy Worthingtona zasilające kotły w wodę
• instalacja oczyszczająca wodę zasilającą kotły parowe^[c]
• dwa parowe agregaty prądotwórcze^[d]
• baterie akumulatorów

Przepompownię zaopatrywano w węgiel między innymi odrzańską drogą wodną. Przeładunek z barek następował w Porcie Ujście Oławy. Następnie węgiel przewożony był specjalnie rozbudowaną w 1903 roku kolejką wąskotorową, łączącą port z przepompownią^[5].

W 1996 r. oddano do użytku nową pompownię wód infiltracyjnych Świątniki, wybudowaną w sąsiedztwie starej^[1][4]. Natomiast starą przepompownię objęto ochroną prawną^[1][6]. Dawny zespół budynków stacji pomp wpisany został do rejestru zabytków 31 grudnia 1983 pod nr 413/Wm^[6]. Utrzymano przy tym oryginalny wystrój wnętrz maszynowni oraz jej wyposażenie^[1].

W zabytkowym, postindustrialnym budynku przepompowni realizowany był spektakl – adaptacja powieści Władysława Reymonta pod tytułem Ziemia obiecana w reżyserii Jana Klaty. Miejsce w budynku Przepompowni Świątniki na scenę wybrał sam reżyser. Premiera we Wrocławiu miała miejsce 25 września 2009 roku^[7][8][9].

Uwagi

1. Projekty wstępne systemu powstały już w roku 1896, wykonane zostały przez prof. Flügge, inż. Thiem i inż. Wiener; w latach 1893–1896 wykonano odwierty niezbędne do wyznaczenia lokalizacji nowych ujęć wody.
2. Dla porównania: współcześnie jest to 536 studni.
3. Wykonana przez firmę Eisengiesserei-Maschinen-Armaturen & A.L.G. Dehnen Halle a/Saale Filter-Pressen-Fabrik.
4. Wyłączone z eksploatacji jeszcze w okresie międzywojennym po przyłączeniu przepompowni do miejskiej sieci energetycznej.