Kruchaweczka namakająca

Kruchaweczka namakająca (Psathyrella piluliformis (Bull.) P.D. Orton) – gatunek grzybów z rodziny kruchaweczkowatych (Psathyrellaceae)^[1].

Kruchaweczka namakająca

Kruchaweczka namakająca w stanie wilgotnym
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	kruchaweczkowate
Rodzaj	kruchaweczka
Gatunek	kruchaweczka namakająca
Nazwa systematyczna
Psathyrella piluliformis (Bull.) P.D. Orton Notes R. bot. Gdn Edinb. 29: 116 (1969)

Młode owocniki

Blaszki kruchaweczki namakającej

Kruchawczka namakająca w stanie suchym

Żłobkowany brzeg kapelusza

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Psathyrella, Psathyrellaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy gatunek ten opisany został w 1791 r. przez Pierre’a Buillarda jako Agaricus piluliformis (gatunek pieczarki). W 1969 r. Peter Darbishire Orton przeniósł go do rodzaju Psathyrella (kruchaweczka) i nadał mu obecną nazwę^[1].

Niektóre synonimy naukowe^[2]:

• Agaricus hydrophilus Bull. 1791
• Agaricus piluliformis Bull. 1783
• Drosophila appendiculata var. pilulaeformis (Bull.) Kühner & Romagn. 1953
• Drosophila hydrophila (Bull.) Quél. 1886
• Drosophila hydrophila (Bull.) Quél. 1886 var. hydrophila
• Drosophila hydrophila var. piluliformis (Bull.) Quél. 1886
• Drosophila piluliformis (Bull.) Quél. (1886)
• Drosophila subpapillata (P. Karst.) Kühner & Romagn. 1953
• Hypholoma hydrophila (Bull.) Quél. 1872
• Hypholoma piluliforme (Bull.) Gillet 1878
• Hypholoma subpapillatum P. Karst. 1879
• Psathyrella hydrophila (Bull.) Maire (1937)
• Psathyrella hydrophila (Bull.) Maire 1937 var. hydrophila
• Psathyrella subpapillata (P. Karst.) Schulm. 1955
• Psathyrella subpapillata (P. Karst.) Romagn. 1982

Polską nazwę podał Władysław Wojewoda w 2003 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako maślanka wodolubna lub kruchaweczka wilgotna^[3].

Morfologia

Kapelusz

Średnicy od 2 do 5 cm (wyjątkowo do 7 cm). Początkowo jest dzwonkowaty, później coraz bardziej rozpostarty, na koniec płaski. Powierzchnia naga i nigdy nie jest lepka. Na młodych owocnikach znajdują się białawe, delikatne resztki osłony, czasami zwisające z brzegów kapelusza. Jest higrofaniczny: w stanie wilgotnym ma barwę czerwonobrązową lub ciemnobrązową, w stanie suchym ochrowobeżową. W stanie wilgotnym brzegi kapelusza drobno prążkowane (prześwitujące blaszki)^[4].

Blaszki

Gęste, za młodu jasnobeżowe, potem brązowoczarne (bez odcienia fioletowego). Cystydy są umiejscowione na ostrzu i powierzchni blaszek^[4].

Trzon

Wysokość do 8 cm, grubość 4–8 mm. Jest pusty, bardzo łamliwy, czasami nieco falisty, nierówny. Powierzchnia naga, czasami z białawymi włókienkami będącymi resztkami osłony. Pierścienia brak. U młodych owocników trzony są jasne, u starszych ciemnieją^[5].

Miąższ

Biały i bardzo kruchy, o niewyraźnym zapachu i smaku^[6].

Wysyp zarodników

Czarnobrązowy. Zarodniki owalne lub elipsoidalne, o rozmiarach 4,5–6,5 × 3–4 µm^[5], bez pory rostkowej^[4].

Gatunki podobne

• Łuszczak zmienny (Kuehneromyces mutabilis), posiadający dwubarwny kapelusz o podobnych odcieniach, różni się brązowym trzonem z pierścieniem. Jadalny^[4],
• Kruchaweczka zaroślowa (Psathyrella candolleana), która jest miodowożółta, jaśniejsza nawet w stanie wilgotnym^[4].

Występowanie i siedlisko

Gatunek pospolity w Ameryce Północnej i w Europie^[5]. Z terenów Azji podano występowanie tego gatunku w Japonii i na Tajwanie^[7]. W Polsce jest pospolity^[8].

Nadrzewny grzyb saprotroficzny. Rośnie w lasach i parkach na drewnie liściastym, głównie na bukach, grabach, dębach. Najczęściej rośnie na pniakach lub na leżących na ziemi pniach i gałęziach drzew. Na drewnie iglastym spotykany jest bardzo rzadko. Owocniki wytwarza od sierpnia do listopada, w kępkach lub gromadnie^[3][5].

Znaczenie

Powoduje gnicie drewna. Grzyb jadalny, nadający się do zup i sosów^[9]. Ma jednak mierne wartości smakowe, a ze względu na możliwość pomylenia go z podobnymi, lecz trującymi gatunkami odradza się jego zbieranie w celach spożywczych^[5].