Trzmielec

Trzmielec, brzmik (Psithyrus) – podrodzaj dużych, krępych pszczół zaliczanych do rodzaju Bombus, pasożytujących na społecznościach innych gatunków swojego rodzaju. Z powodu odmiennej biologii i morfologii dawniej były klasyfikowane w randze odrębnego rodzaju.

Trzmielec

Psithyrus[1]
Lepeletier, 1833
Bombus (Psithyrus) rupestris
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Podtyp	tchawkodyszne
Gromada	owady
Rząd	błonkoskrzydłe
Podrząd	trzonkówki
Nadrodzina	Aopidea
Rodzina	pszczołowate
Plemię	Bombini
Rodzaj	Bombus
Podrodzaj	trzmielec

Budowa[2]

Trzmielce z wyglądu przypominają trzmiele, często dany gatunek ubarwieniem przypomina swojego gospodarza. Samice trzmielców różnią się od samic trzmieli przyciemnionymi skrzydłami, zagiętym w dół odwłokiem i brakiem koszyczków na trzeciej parze odnóży. Samce można odróżnić od samców trzmieli m.in. po budowie aparatu kopulacyjnego (u trzmielców jest mniej zesklerotyzowany niż u trzmieli), jednak sprawdzenie tej cechy wymaga spreparowania owada.

Biologia i ekologia

Trzmielce, podobnie jak i trzmiele, charakteryzują się jednorocznym cyklem życiowym. Są obligatoryjnymi pasożytami społecznymi gatunków eusocjalnych^[3]. Samica, po mającym miejsce w końcu lata zapłodnieniu, zimuje (hibernacja) w komorze podziemnej. W kolejnym roku wychodzi (lecz później od samic trzmieli), wyszukuje w pełni rozwinięte gniazdo pasożytowanego gatunku trzmiela i zajmuje miejsce tamtejszej królowej, czasami zabijając ją^[4]. U trzmielców nie występuje kasta robotnic. Korzystają one z robotnic pasożytowanego gatunku.

Jaja składa w plastry gospodarza. Z jaj lęgną się czerwie (lęg trwa do tygodnia), są intensywnie karmione, a po 2 tygodniach tworzą kokony i przepoczwarzają się. Rozwój od jaja do owada doskonałego trwa od 28 do 40 dni.

Samce pojawiają się w końcu lata, ostatnie na świat przychodzą płodne samice. Liczebność gniazda może sięgać do 100 osobników.

Gniazdo trzmielców jest de facto gniazdem stworzonym przez królową trzmieli – nie różni się więc w budowie od gniazda gatunku pasożytowanego.

Klasyfikacja

Samiec Bombus sylvestris

Do tej grupy zaliczono około 30 gatunków. Takson uznawany jest za monofiletyczny^[5].

W Polsce występuje 9^[6][7]:

• Bombus (Psithyrus) barbutellus – trzmielec ogrodowy
• Bombus (Psithyrus) bohemicus – trzmielec gajowy
• Bombus (Psithyrus) campestris – trzmielec żółty
• Bombus (Psithyrus) flavidus – trzmielec północny
• Bombus (Psithyrus) norvegicus – trzmielec górski
• Bombus (Psithyrus) quadricolor – trzmielec czterobarwny
• Bombus (Psithyrus) rupestris – trzmielec czarny
• Bombus (Psithyrus) sylvestris – trzmielec leśny
• Bombus (Psithyrus) vestalis – trzmielec ziemny