Psychobiografia

Psychobiografia ma na celu opisanie znaczących osób, np. artystów lub przywódców politycznych poprzez zastosowanie teorii oraz badań psychologicznych. Jest biografią, która często odwołuje się do prawidłowości psychologicznych^[1]. Ma znaczenie z uwagi na fakt, że treści przekonań, w tym również iluzje jednostek znaczących w historii bywają pomocne w trafnym opisie dziejów^[2]. Dzięki połączeniu psychologii osobowości i danych historycznych^[3] psychobiografia może być uważana za historyczną formę studium przypadku (case study), stanowiąc rozwijający się obszar w dziedzinie biografii^[4].

Osoby, które były przedmiotem badań psychobiograficznych, to m.in. Adolf Hitler^[5], Sylvia Plath, Vincent van Gogh, Marcin Luter^[6], Abraham Lincoln, Elvis Presley, Søren Kierkegaard, Friedrich Nietzsche^[7], Andrew Jackson oraz Richard Nixon^[8].

Jednym z pierwszych przykładów użyteczności psychobiografii był raport Henry'ego Murraya na temat osobowości Adolfa Hitlera^[9].

Za pierwszą nowoczesną psychobiografię powszechnie uważana jest analiza osobowości Leonarda da Vinci autorstwa Zygmunta Freuda (Leonarda da Vinci wspomnienie z dzieciństwa, 1910)^[10][11], jednakże, jak zauważa Teresa Rzepa^[12][13], pierwszym na świecie psychobiografistą był Władysław Witwicki, wyprzedzając o rok Freuda swoją psychobiografią Sokratesa, zawartą we wstępie do własnego tłumaczenia Uczty Platona (1909)^[14]. Zainicjował on w ten sposób uprawianie filozofii metodą badania osobowości filozofów i tworzenia ich portretów psychologicznych^[15]. Witwicki przeprowadził również analizę psychologiczną Jezusa – w komentarzu do własnego przekładu Ewangelii Mateusza i Ewangelii Marka (Dobra Nowina według Mateusza i Marka)^{[16][17][18][19][20]}.

Gdy psychobiografie zyskały większe uznanie, autorzy różnych zawodów stworzyli własne dzieła z alternatywnych perspektyw i różnych metod analizy tematów psychobiograficznych, znacznie poszerzając psychobiografię poza perspektywę psychoanalityczną. Po psychoanalitykach, psychologach i psychiatrach, którzy napisali pierwsze psychobiografie, grono autorów poszerzyło na historyków, politologów, krytyków literackich, socjologów i antropologów, którzy przyczynili się do rozwoju tego gatunku. Od 1910 roku opublikowano ponad 4000 psychobiografii^[21].

Z psychobiografią związany jest dział psychologii – psychobiografistyka, reprezentowana w Polsce przez Teresę Rzepę^[22], która z kolei m.in. przedstawiła próbę portretu psychologicznego Władysława Witwickiego w swojej pracy habilitacyjnej Psychologia Władysława Witwickiego^[23]. W latach 1998–2000 Leszek Nowak z Poznania (ur. 1962)^[24] napisał opracowanie, w którym na podstawie własnych przebytych urojeń posłanniczych oraz myśli nadwartościowych, w zestawieniu z opisami ewangelicznymi próbuje zrekonstruować psychikę Jezusa z Nazaretu – w rozdziałach zawierających kolejno analizę cech charakteru „zbawiciela ludzkości”, opis możliwego przebiegu wydarzeń z okresu jego publicznej działalności, naturalistyczne wyjaśnienie cudów^[25].

Do najbardziej znanych psychobiografistów jest zaliczany Erik Erikson^[26]. Jego największe dzieła to psychobiografie Marcina Lutra Young man Luther (1958)^[27] oraz Mahatmy Gandhiego Ghandi's truth (1969)^[28] oparte na koncepcjach psychoanalizy^[29][30].

Zobacz też

• metoda dokumentów osobistych
• psychohistoria
• zdrowie psychiczne Jezusa