Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
Psychologia rozwoju człowieka
badania rozwoju i zmian zachowań człowieka w ciągu jego życia Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Psychologia rozwoju – jedna z subdyscyplin psychologii. Zajmuje się badaniem wzrostu, rozwoju i zmian w zachowaniach ludzi od poczęcia do śmierci[1]. Na określenie tej nauki używa się także innych nazw: psychologia rozwoju w ciągu życia, psychologia rozwoju człowieka, psychologia rozwojowa biegu życia. Psychologowie rozwojowi w zakresie zainteresowania badawczego wykraczają poza okres dorastania i podejmują zagadnienia związane z dorosłością i wiekiem podeszłym[2].
Psychologia rozwoju posiada dwa zasadnicze cele badawcze[1]:
- cel opisowy kategoryzowanych etapów rozwoju,
- cel teleologiczny procesów rozwojowych.
Remove ads
Prekursorzy
John Broadus Watson oraz Jean-Jacques Rousseau są uznawani jako prekursorzy współczesnej psychologii rozwojowej[3]. W połowie XVIII wieku Jean-Jacques Rousseau w dziele Emil, czyli o wychowaniu zaproponował i opisał trójetapowy model rozwoju człowieka: niemowlęctwo, dzieciństwo i dojrzewanie. Jego koncepcje rozwojowe i miały ogromny wpływ na ówczesne idee wychowawcze[3].
Pod koniec XIX wieku pod wpływem odkryć teorii ewolucji Darwina ówcześni psychologowie w swych badaniach naukowych poszukiwali ewolucyjnego opisu rozwoju psychicznego człowieka[3]. Wybitny pionier psychologii G. Stanley Hall próbował skorelować etapy rozwojowe z etapami rozwoju i ewolucji ludzkości jako rasy. Rozwój tej koncepcji został szczegółowo przedstawiony i rozwinięty w pracy Jamesa Marka Baldwina, pod znamiennym tytułem: Imitation: A Chapter in the Natural History of Consciousness and Mental Development in the Child and the Race: Methods and Processes[4].
Na przełomie XIX i XX wieku psychoseksualne koncepcje rozwojowe Zygmunta Freuda zrewolucjonizowały podejście społeczne i badawcze do problematyki psychologii rozwojowej[3].
Remove ads
Paradygmaty teoretyczne w psychologii rozwojowej
Podsumowanie
Perspektywa
Teoria przywiązania, teoria więzi
Teoria przywiązania (ang. attachment theory) to opracowany przez brytyjskiego lekarza i psychoanalityka Johna Bowlby’ego teoretyczny system, skupiający się na rozwojowym znaczeniu bliskich intymnych emocjonalnie znaczących relacji. Przywiązanie w tym nurcie teoretycznym zostało opisane jako system biologicznych impulsów, niezbędnych do zapewnienia przetrwania w pierwszych latach jego życia. Nurt ten zajmuje się skutkami negatywnego oddziaływania, jaki wywiera na rozwój utrata obiektów znaczących, czyli biologicznych opiekunów w wyniku deprecjacji uwagi i zaangażowania[5]. W roku 1965 Mary Ainsworth stworzyła Strange Situation Procedure jako sposób oceny indywidualnych różnic w zachowaniu przywiązania przez indywidualną reakcję doświadczania stresu oraz koncepcje bezpiecznego schronu[6]. Teoria więzi wykorzystywana jest w praktyce terapeutycznej, szczególnie w zakresie związków partnerskich oraz w modelu etologicznym psychologii rozwojowej. Wczesny styl przywiązania może wpłynąć na relacje z ludźmi. Model stylu przywiązania ustala się we wczesnym dzieciństwie i jest stylem relacyjnym w dorosłości[7].
Konstruktywizm
Konstruktywizm (ang. constructivism) to jeden z paradygmatów w psychologii, który charakteryzuje koncepcja rozwoju intelektualnego jako proces aktywnego budowania wiedzy. Jednostka samodzielnie kreuje sens nowych informacji – wybierając, organizując i integrując informacje z innej wiedzy, często w kontekście interakcji społecznych. Koncepcja rozwoju intelektualnego może realizować się w sposób indywidualny lub społeczny. Teoria ta zakłada, iż integracja i budowanie wiedzy realizuje się poprzez procesy poznawcze oraz osobiste doświadczenia, a nie poprzez zapamiętywanie faktów[8]
Ortodoksyjny paradygmat psychoanalityczny
Jest to koncepcja Freuda postulująca postrzeganie rozwoju człowieka i jego zachowania jako ścisłe realizowanie nieświadomego, wrodzonego popędu seksualnego, popędu życia i rozwoju – libido. Libido realizuje się poprzez kontakt osoby z obiektami zewnętrznymi redukującymi napięcia (poprzez kateksje). Istnieje stała, zdeterminowana procesami dojrzewania biologicznego sekwencja przemieszczania się energii libido do różnych części ciała, które kolejno stają się bardziej wrażliwe na pobudzenia w określonym wieku. Sekwencja ta zmienia się w sposób fazowy (5 faz): faza oralna 0–1 (usta-wchłanianie), analna 2–3 (odbyt–wypróżnianie), falliczna 4–5 (genitalia-manipulacje, stymulacja), stadium latencji 6–12 (libido utajone), genitalna 13–18 (libido ponownie ujawnia się w sferze genitalnej, przygotowanie do podjęcia stosunków seksualnych). Osobowość charakteryzuje się organizacją, która zmienia się wraz z wiekiem jednostki. Najgłębszą wrodzoną warstwą jest ID – podporządkowane zasadzie przyjemności. Około drugiego roku życia zaczyna tworzyć się EGO. Rozwój to stopniowe wzmacnianie, dojrzewanie EGO[9].
Remove ads
Psychologiczna periodyzacja etapów rozwoju człowieka
Podsumowanie
Perspektywa
Według polskiej literatury psychologicznej
We współczesnej polskiej psychologicznej literaturze naukowej[1], stosowany jest podział na osiem podstawowych okresów rozwojowych:
- okres prenatalny – od poczęcia do narodzin
- okres wczesnego dzieciństwa (podokres wieku niemowlęcego i poniemowlęcego) od narodzin do 3 r.ż.
- okres średniego dzieciństwa – wiek przedszkolny od 4 do 6 r.ż.
- okres późnego dzieciństwa –wiek szkolny od 6/7 do 10–12 r.ż.
- okres adolescencji (podokres wczesnej adolescencji, tj. wiek dorastania i podokres późnej adolescencji, tj. wiek młodzieńczy) od około 10/12 do około 20/23 r.ż.
- okres wczesnej dorosłości od około 20/23 r.ż. do około 35/40 r.ż.
- okres średniej dorosłości od około 35/40 do około 55/60 r.ż
- okres późnej dorosłości od około 55/60 r.ż. i wyżej
Według Daniela Levinsona[10]
Według WHO
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads