Query by Example

Query by Example (QBE) – przyjazna dla użytkownika technika tworzenia zapytań do bazy danych, opracowana pierwotnie w IBM i opisana w publikacjach Moshé M. Zloofa z połowy lat 70. XX wieku^[1][2]. W klasycznej postaci QBE jest wizualnym językiem zapytań dla relacyjnych baz danych: użytkownik konstruuje zapytanie przez uzupełnianie tzw. tabel przykładowych (example tables/skeleton tables), a system tłumaczy je na formalną postać wykonywaną przez silnik bazy danych (np. SQL)^[3].

Technika ta polega na wypełnieniu szukanymi wartościami pól w reprezentacji odpowiadającej strukturze rekordów w bazie, np. „Warszawa” w polu „Miasto” czy „Kowalski” w polu „Nazwisko”. W praktyce „przykład” może zawierać nie tylko stałe (np. ciągi znaków), ale również operatory porównania, zmienne dziedzinowe oraz polecenia określające pola wyniku (np. komendę projekcji P. – print)^[3]. Wynikiem zapytania jest zbiór rekordów spełniających warunki zadane w tabelach przykładowych^[4].

System QBE dokonuje konwersji z zapytania użytkownika do formalnego zapytania bazy danych, co pozwala wykonywać zapytania bez bezpośredniej znajomości składni języka tekstowego (np. SQL)^[3]. W narzędziach IBM QMF mechanizm ten jest jawny m.in. poprzez polecenie CONVERT, które przekształca zapytanie QBE do zapytania SQL^[5].

Historia i rozwój

QBE zostało zaprojektowane w IBM jako język wysokiego poziomu, w którym użytkownik „wpisuje przykład” rozwiązania w tabelach odpowiadających relacjom bazy, a system wyprowadza z tego formalne polecenia zapytań (oraz – w rozszerzeniach – modyfikacji danych)^[2]. W literaturze dotyczącej systemów bazodanowych QBE bywa przedstawiane jako jedna z pierwszych szeroko opisywanych technik wizualnego formułowania zapytań, mająca wpływ na późniejsze interfejsy tabelaryczne do projektowania zapytań^[3].

Składnia i semantyka

W typowej prezentacji QBE użytkownik buduje zapytanie na ekranie, tworząc tabele przykładowe odpowiadające relacjom oraz uzupełniając je elementami określającymi:

• projekcję (jakie pola mają znaleźć się w wyniku) – zwykle przez oznaczenie kolumn komendą P. (print)^[3],
• selekcję (warunki dla atrybutów) – przez wpisanie stałych lub warunków typu < 10, test, negacji itp.^[3],
• złączenia (łączenie relacji) – przez użycie tej samej zmiennej dziedzinowej w kolumnach pełniących rolę atrybutów łączenia w różnych tabelach przykładowych^[3],
• eliminację duplikatów i porządkowanie – m.in. przez dyrektywy typu UNQ./ALL. oraz sortowanie .AO/.DO w połączeniu z P.^[3].

Implementacje i zastosowania

• IBM Query Management Facility (QMF) udostępnia panele QBE do konstruowania zapytań oraz zestaw poleceń specyficznych dla QBE (np. DRAW, CONVERT)^[6][7].
• Wpływ QBE jest wskazywany w literaturze m.in. na interfejsy oferowane przez niektóre systemy i narzędzia desktopowe (np. Borland Paradox, a w pewnym zakresie Microsoft Access)^[3]. W dokumentacji Microsoft Access nazwa QBE grid pojawia się historycznie jako dawne określenie siatki projektowania zapytań (design grid)^[8].