Rela Schmeidler

Rela Schmeidler, także Antonina Szmajdlerówna, Maria Wolska (ur. 26 kwietnia 1905 w Krakowie^[1], zm. 9 lutego 1988 w Warszawie^[2]) – polska architektka żydowskiego pochodzenia.

Rela Schmeidler

Data i miejsce urodzenia	26 kwietnia 1905 Kraków
Data i miejsce śmierci	9 lutego 1988 Warszawa
Alma Mater	Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej
Odznaczenia

Życiorys

Architekci Adolf Szyszko-Bohusz (siedzi, czwarty z lewej) i Józef Gałęzowski (siedzi, trzeci z lewej) ze studentami. Pośród nich jest Rela Schmeidler (siedzi, druga od prawej).

Urodziła się 26 kwietnia 1905 roku w rodzinie Aschera Benema i Chai z d. Mandelbaum^[1][3]. W 1923 ukończyła kurs zdobniczy w Wolnej Szkole Malarstwa i Rysunku^[1]. W latach 1924–1929 studiowała na Wydziale Architektury Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie^[4], po czym w 1930 roku kontynuowała naukę na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej^[3], gdzie uzyskała dyplom inżyniera architekta^[5].

Wraz z Dianą Reiter i Ireną Bertig należała do pierwszych kobiet pracujących w zawodzie architekta w Krakowie^[6]. W latach 1931–1934 pełniła funkcję sekretarza Związku Architektów Województwa Krakowskiego^[3]. Do 1939 roku była członkinią krakowskiego oddziału Stowarzyszenia Architektów Polskich, a w 1936 roku należała do Zarządu Oddziału^[7]. W 1933 roku, wraz z Adolfem Szyszko-Bohuszem i Józefem Nowakiem reprezentowała oddział podczas V Zwyczajnego Zjazdu Delegatów ZSAP^[8].

W 1934 roku opracowała projekt przebudowy portalu domu przy ul. Grodzkiej 2^[9]. W 1935 roku zaprojektowała dom czynszowy przy ul. Lea 16b, a w roku następnym budynek przy ul. Pułaskiego 12^[9]. Równocześnie w latach 30. pracowała w biurach krakowskich architektów: Ekielskiego, Struszkiewicza i Szyszko-Bohusza^[2]. W 1939 roku przygotowała projekt internatu Prywatnej Średniej Szkoły Zawodowej dla Dziewcząt Żydowskiego Towarzystwa „Ognisko Pracy” w Krakowie^[3]. Budowla utrzymana w duchu umiarkowanego modernizmu miała powstać na działce przylegającej do szkoły przy ul. Wietora^[10]. Władze miasta zatwierdziły projekt 29 sierpnia 1939 roku^[11], jednak wybuch II wojny światowej przekreślił plany budowy internatu^[11][10].

W latach 1940–1941 przebywała we Lwowie^[2]. Podczas okupacji i po wojnie posługiwała się imieniem Maria Wolska^[2][12]. Jej przybrane miano zatwierdzono oficjalnie w 1946 roku^[2]. Po przeprowadzce do Warszawy pracowała w Biurze Odbudowy Stolicy i w Ministerstwie Budownictwa^[2][7]. Dołączyła do warszawskiego oddziału SARP, w latach 1949–1950 pełniąc funkcję członka Zarządu Oddziału, a przez następne dwa lata funkcję skarbnika zarządu^[7]. W 1955 roku została wyróżniona Złotą Odznaką SARP^[7]. Otrzymała także Brązową Odznakę Odbudowy Warszawy i Srebrny Krzyż Zasługi (1952)^[2].

Zmarła 9 lutego 1988 roku^[3]. Została pochowana na Cmentarzu Wojskowym w Warszawie^[2].

W 2021 roku, wraz z Dianą Reiter i Ireną Bertig została nominowana w konkursie na patronkę jednej z ławek na Skwerze Praw Kobiet w Krakowie, celem upamiętnienia pierwszych architektek działających w mieście^[13].

Projekty (wybór)

• 1936: kamienica przy ul. Pułaskiego 12 w Krakowie (z Zygmuntem Prokeszem)^[14]
• 1939: internat Prywatnej Średniej Szkoły Zawodowej dla Dziewcząt Żydowskiego Towarzystwa „Ognisko Pracy” (niezrealizowany)^[3]
• rozbudowa Domu Aktora Weterana w Skolimowie^[7]
• 1939: nadbudowa kamienicy przy ulicy Nowowiejskiej 31A w Krakowie