Remastering

Remastering, remasterowanie, remasteryzacja^[a] – proces odświeżenia istniejącego już (zmasterowanego wcześniej) utworu dźwiękowego, wizualnego lub audiowizualnego, najczęściej piosenki, filmu, serialu telewizyjnego albo gry komputerowej. Poprawione w ten sposób dzieła – remastery – nie są tożsame z remake’ami czy coverami, będącymi tworami wtórnymi, reinterpretującami wcześniejszych^[3][4]. Celami remasteringu są przede wszystkim poprawienie parametrów utworu i przystosowanie go do nowszych standardów oraz chęć zachowania go dla potomności. Za jeden z najważniejszych aspektów tego procesu uznaje się zachowanie maksymalnej wierności oryginałowi, żeby nie przeinaczyć wizji artystycznej jego twórców^[5][6]. W XXI wieku przy remasterowaniu często wykorzystuje się komputery i specjalistyczne oprogramowanie, stąd w odniesieniu do utworów poprawianych w ten sposób stosowane bywa określenie digital remastering (rekonstrukcja cyfrowa^[2][b]).

Wjazd pociągu na stację w La Ciotat (1895)

Oryginał

Remaster

Porównanie oryginalnej i zremasterowanej wersji filmu na przykładzie krótkiego metrażu braci Lumière’ów.

Proces remasteringu

Utwór z reguły remasteruje się na podstawie jak najlepszej jego kopii; jeżeli zachowały się tylko materiały niskiej jakości, proces jest bardziej pracochłonny i rzadko pozwala osiągnąć takie efekty, jak w sytuacji, kiedy rekonstruktor opiera się na lepszym jakościowo materiale źródłowym^[10][11][12]. W przypadku piosenek za najlepsze źródło uznaje się ich oryginalne mastery; jeżeli takowe się nie zachowały, wybierane są najlepszej jakości nagrania zarejestrowane na płycie gramofonowej, kompaktowej czy innym dostępnym nośniku^[13][12].

Preferowanym materiałem źródłowym do remasterowania filmów i seriali telewizyjnych są oryginalne negatywy, w dalszej kolejności tworzone z nich kopie dystrybucyjne i emisyjne. Każdą klatkę taśmy skanuje się do obrazu w wysokiej rozdzielczości, który w razie konieczności poddawany jest korekcie, np. uzupełnianiu ubytków, usuwaniu niedoskonałości i zabrudzeń, korygowaniu kolorów; w przypadku filmu czarno-białego proces remasterowania może obejmować także jego koloryzację(inne języki)^{[2][5][10][14]}. Poza samym obrazem w osobnym procesie najczęściej odrestaurowuje się także ścieżkę dźwiękową, usuwając z niej szumy, zakłócenia, normalizując głośność itd. Bazując na kopii dystrybucyjnej/emisyjnej rekonstruktorzy mogą nie mieć możliwości zmiksowania z niej nowej ścieżki bądź możliwość taka jest ograniczona, np. z nagrania monofonicznego udaje się opracować tylko wersję stereo. Jeżeli zachowały się nośniki magnetyczne albo optyczne, na których osobno zapisano ścieżkę dźwiękową bądź jej składowe (dialogi, muzykę, odgłosy), to na ich podstawie potencjalnie można zmontować i zmiksować ścieżkę wielokanałową^[15][16].

Remastery gier komputerowych najczęściej opracowuje się na podstawie kodu źródłowego ich pierwowzorów i działają na tych samych co one silnikach, które w razie możliwości zostają nieco zmodyfikowane^[17][18]. Zmiany ograniczają się głównie do użycia wyższej rozdzielczości lub nieskompresowanych tekstur, przeskalowania przerywników filmowych, poprawy jakości dźwięku, dodania albo ulepszenia efektów przetwarzania końcowego czy przystosowania programu do działania na nowszych systemach operacyjnych i podzespołach. W niektórych przypadkach dodatkowo wprowadzane są zmiany wpływające na rozgrywkę, np. uwspółcześniony schemat sterowania, z reguły są one jednak opcjonalne^[19][20][18]. Jeżeli odświeżenie gry powstaje na innym silniku, a na jego potrzeby powstają nowe tekstury, animacje, kod źródłowy, dubbing itd., to w większości przypadków określane jest ono mianem remake’u^[19]. Sporadycznie zdarza się jednak, że wydawca nazywa remasterem wznowienie mające cechy remake’u; chociażby Bethesda Softworks stwierdziła, że powstałe na nowym silniku graficznym i całkowicie odświeżone wizualne The Elder Scrolls IV: Oblivion Remastered (2025(inne języki)) od pierwowzoru z 2006 roku różni się tylko grafiką, nie mającą przełożenia na najważniejsze aspekty gry – nieliniową rozgrywką, możliwość swobodnego eksplorowania otwartego świata, postacie, klimat czy fabułę – i jej mechanikę, stąd jest on remasterem, a nie remakiem^[21][22][23].

Profesjonalne zremasterowanie utworu, zwłaszcza audiowizualnego, wymaga precyzji i powinno być wykonywane ręcznie, przez co proces jest czasochłonny i kosztowny. Z tego względu właściciele praw autorskich do utworów szacują, które z nich poddać rekonstrukcji, zlecanej następnie wyspecjalizowanym podmiotom, a które np. mają niższy priorytet albo z jakiegoś powodu nie są tego warte^[8][2][10].

Remastering amatorski

Użytkownicy komputerów osobistych mogą we własnym zakresie odrestaurować dowolny utwór za pomocą odpowiedniego oprogramowania – np. Photoshopa, GIMP-a (obrazy)^[24], Audacity (dźwięk)^[25], PowerDirectora(inne języki) czy Filmory(inne języki) (wideo)^[26]. Gry komputerowe bywają odświeżane przez społeczności fanowskie, których członkowie tworzą modyfikacje do nich, w tym ulepszające ich oprawę graficzną^[27]. Niektóre gry doczekały się stworzonych przez graczy modyfikacji wprowadzających tak znaczną liczbę poprawek i usprawnień, że – tak jak chociażby Tamriel Rebuilt(inne języki) do The Elder Scrolls III: Morrowind (2002) – bywają one nazywane „nieoficjalnymi” czy „fanowskimi” remasterami^[28][29].

Sztuczna inteligencja

Porównanie obrazu zremasterowanego ręcznie przez człowieka (lewa) i oprogramowanie SI na domyślnych ustawieniach.

W latach 20. XXI wieku, wraz z rozwojem i rosnącą popularnością sztucznej inteligencji, pojawiło się wiele darmowych i komercyjnych programów oraz aplikacji do amatorskiego remasterowania plików, które w odróżnieniu od wymienionych wcześniej nie wymagają od użytkowników odpowiedniej ich znajomości. Ich funkcje, takie jak koloryzowanie zdjęć i filmów, zwiększanie ich rozdzielczości, uzupełnianie ubytków (także poprzez generowanie krótkich fragmentów brakującego nagrania), wyostrzanie obrazu, usuwanie szumów czy poprawa kolorów i dźwięku, pozwoliły użytkownikom odrestaurowywać zeskanowane zdjęcia czy filmy zgrane z wideokaset^{[30][10][31][32]}. Wśród zalet takich programów wymieniono chociażby ich szybkość i wydajność, a wśród wad m.in. niedoskonałość materiałów wyjściowych, charakteryzujących się np. nienaturalnością i „plastikowością”^[33][34]. Wskazano też, że w odróżnieniu od człowieka – rozumiejącego obraz i znającego jego kontekst, korygującego kolejne klatki w sposób logiczny i usystematyzowany – sztuczna inteligencja polegająca wyłącznie na algorytmach i uczeniu maszynowym myśli abstrakcyjnie, nie dba o walory artystyczne i spójność całokształtu, brakujące dane często uzupełniając przypadkowymi wartościami^[10]. Przykładowo: rozpoznaje, że w tle widoczny jest napis, ale zamiast go odczytać i powiększyć generuje losowe litery i symbole, nie zważając na to, czy układają się w sensowne słowa i zdania^[35].

Efekt końcowy pracy SI często jest uzależniony od jakości materiału źródłowego – im jest ona niższa, tym bardziej odległy od oryginału przetworzony w ten sposób materiał. Z tego względu z reguły lepsze rezultaty osiągają użytkownicy znający się na obróbce materiałów wejściowych, którzy zamiast polegać na predefiniowanych ustawieniach SI mogą wykorzystać ją jako narzędzie pomocnicze, np. do przyspieszenia czy zautomatyzowania niektórych etapów, ostateczną wersję edytując jednak ręcznie^[36][24].

Zobacz też

• retusz

Uwagi

1. W Polsce proces nazywany bywa także m.in. restauracją (obrazu/dźwięku), odświeżeniem masteru, renowacją nagrania, masteringiem ponownym^[1] i rekonstrukcją^[2].
2. Także: restauracja cyfrowa^[7], odnowienie cyfrowe^[8], odświeżenie cyfrowe^[9].