Republiki ZSRR

Republiki Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, zwane także republikami związkowymi (ros. союзные республики) – wydzielone na podstawie etnicznej jednostki podziału administracyjnego ZSRR podporządkowane bezpośrednio władzom centralnym.

W momencie powstania ZSRR tworzyły go cztery spośród republik radzieckich powstałych od roku 1917. Republiki związkowe, które 30 grudnia 1922 zawarły umowę o utworzeniu ZSRR, to: Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka, Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka, Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka, Zakaukaska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka^[1].

W momencie rozpadu ZSRR składał się z piętnastu republik związkowych, które w konsekwencji stały się niepodległymi państwami^[2].

Republiki ZSRR zgodnie z konstytucją

Mapa republik ZSRR od 1956 do 1991, zgodnie z numeracją w radzieckiej konstytucji

Kolejność, w jakiej republiki związkowe wymienione były w Konstytucji Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich:

1. Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka
2. Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka
3. Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka
4. Uzbecka Socjalistyczna Republika Radziecka
5. Kazachska Socjalistyczna Republika Radziecka
6. Gruzińska Socjalistyczna Republika Radziecka
7. Azerbejdżańska Socjalistyczna Republika Radziecka
8. Litewska Socjalistyczna Republika Radziecka
9. Mołdawska Socjalistyczna Republika Radziecka
10. Łotewska Socjalistyczna Republika Radziecka
11. Kirgiska Socjalistyczna Republika Radziecka
12. Tadżycka Socjalistyczna Republika Radziecka
13. Armeńska Socjalistyczna Republika Radziecka
14. Turkmeńska Socjalistyczna Republika Radziecka
15. Estońska Socjalistyczna Republika Radziecka

Według powierzchni

Lp.	(na świecie)	Republika	Pow. [km²]	%
1	1	Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka	17 075 200	76,62%
2	9	Kazachska Socjalistyczna Republika Radziecka	2 727 300	12,24%
3	44	Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka	603 700	2,71%
4	52	Turkmeńska Socjalistyczna Republika Radziecka	488 100	2,19%
5	56	Uzbecka Socjalistyczna Republika Radziecka	447 400	2,01%
6	84	Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka	207 600	0,93%
7	85	Kirgiska Socjalistyczna Republika Radziecka	198 500	0,89%
–	–	Karelo-Fińska Socjalistyczna Republika Radziecka	172 400	0,77%
8	93	Tadżycka Socjalistyczna Republika Radziecka	143 100	0,64%
9	112	Azerbejdżańska Socjalistyczna Republika Radziecka	86 600	0,39%
10	119	Gruzińska Socjalistyczna Republika Radziecka	69 700	0,31%
11	121	Litewska Socjalistyczna Republika Radziecka	65 200	0,29%
12	122	Łotewska Socjalistyczna Republika Radziecka	64 589	0,29%
13	130	Estońska Socjalistyczna Republika Radziecka	45 226	0,20%
14	135	Mołdawska Socjalistyczna Republika Radziecka	33 843	0,15%
15	138	Armeńska Socjalistyczna Republika Radziecka	29 800	0,13%

Łączna powierzchnia wszystkich republik: 22 458 258 km²

Według liczby mieszkańców

Dane ze spisu ludności z 1989 roku:

Lp.	Republika	Liczba mieszkańców	%
1	Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka	147 386 000	51,40%
2	Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka	51 706 746	18,03%
3	Uzbecka Socjalistyczna Republika Radziecka	19 906 000	6,94%
4	Kazachska Socjalistyczna Republika Radziecka	16 711 900	5,83%
5	Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka	10 151 806	3,54%
6	Azerbejdżańska Socjalistyczna Republika Radziecka	7 037 900	2,45%
7	Gruzińska Socjalistyczna Republika Radziecka	5 400 841	1,88%
8	Tadżycka Socjalistyczna Republika Radziecka	5 112 000	1,78%
9	Mołdawska Socjalistyczna Republika Radziecka	4 337 600	1,51%
10	Kirgiska Socjalistyczna Republika Radziecka	4 257 800	1,48%
11	Litewska Socjalistyczna Republika Radziecka	3 689 779	1,29%
12	Turkmeńska Socjalistyczna Republika Radziecka	3 522 700	1,23%
13	Armeńska Socjalistyczna Republika Radziecka	3 287 700	1,15%
14	Łotewska Socjalistyczna Republika Radziecka	2 666 567	0,93%
15	Estońska Socjalistyczna Republika Radziecka	1,565,662	0,55%

Według gęstości zaludnienia

Lp.	Republika	Gęstość zaludnienia
1	Mołdawska Socjalistyczna Republika Radziecka	128,2
2	Armeńska Socjalistyczna Republika Radziecka	110,3
3	Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka	85,6
4	Azerbejdżańska Socjalistyczna Republika Radziecka	81,3
5	Gruzińska Socjalistyczna Republika Radziecka	77,5
6	Litewska Socjalistyczna Republika Radziecka	56,6
7	Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka	48,9
8	Uzbecka Socjalistyczna Republika Radziecka	44,5
9	Łotewska Socjalistyczna Republika Radziecka	41,3
10	Tadżycka Socjalistyczna Republika Radziecka	35,7
11	Estońska Socjalistyczna Republika Radziecka	34.6
12	Kirgiska Socjalistyczna Republika Radziecka	21,4
13	Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka	8,6
14	Turkmeńska Socjalistyczna Republika Radziecka	7,2
15	Kazachska Socjalistyczna Republika Radziecka	6,1

Republiki radzieckie zlikwidowane przed rozpadem Związku Radzieckiego

Republiki powstałe wskutek wojny domowej

• Abchaska Socjalistyczna Republika Radziecka (1921–1931); w 1931 przekształcona w Abchaską Autonomiczną Republikę Radziecką,
• Bucharska Ludowa Republika Radziecka/Bucharska Socjalistyczna Republika Radziecka (1920–1925); w 1925 włączona do Uzbeckiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej (w 1929 z Uzbeckiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej wyodrębniono Tadżycką Socjalistyczną Republikę Radziecką, które podzieliły teren dawnej Bucharskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej),
• Chorezmijska Ludowa Republika Radziecka/Chorezmijska Socjalistyczna Republika Radziecka (1920–1925); w 1925 zlikwidowana i podzielona pomiędzy Uzbecką Socjalistyczną Republikę Radziecką, Turkmeńską Socjalistyczną Republikę Radziecką i Karakałpacki Obwód Autonomiczny (Karakałpacki Obwód Autonomiczny najpierw wchodził w skład Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, w 1936 przekazany w skład Uzbeckiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej),
• Zakaukaska Socjalistyczna Republika Radziecka (1922–1936); w 1936 rozwiązana i podzielona na Armeńską Socjalistyczną Republikę Radziecką, Azerbejdżańską Socjalistyczną Republikę Radziecką i Gruzińską Socjalistyczną Republikę Radziecką.

Pozostałe

• Karelo-Fińska Socjalistyczna Republika Radziecka (1940–1956); została utworzona w 1940 z połączenia Karelskiej Autonomicznej Republiki Radzieckiej (wyodrębnionej z Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej) z terytoriami Finlandii, które zostały zdobyte przez Związek Radziecki w wyniku wojny zimowej (1939–1940); w 1956 przekształcona w Karelską Autonomiczną Republikę Radziecką i wcielona do Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej.

Zobacz też

Zobacz multimedia związane z tematem: Republiki ZSRR

• Autonomiczna Socjalistyczna Republika Radziecka
• Republika radziecka
• Republiki w Federacji Rosyjskiej