Tadżycka Socjalistyczna Republika Radziecka

Tadżycka Socjalistyczna Republika Radziecka, Tadżycka SRR, radziecki Tadżykistan (ros. Таджикская Советская Социалистическая Республика, tadż. Республикаи Советии Социалистии Тоҷикистон) – jedna z republik związkowych ZSRR, istniejąca od 1929 do 1991 roku.

Tadżycka Socjalistyczna Republika Radziecka

Республикаи Советии Социалистии Тоҷикистонa
Таджикская Советская Социалистическая Республика

republika radziecka
5 grudnia 1929 – 31 sierpnia 1991
Godło Flaga
Hymn: Hymn Tadżyckiej SRR
Dewiza: Пролетарҳои ҳамаи мамлакатҳо, як шавед! (Proletariusze wszystkich krajów, łączcie się!)
Państwo	ZSRR
Siedziba	Duszanbe
Data powstania	5 grudnia 1929
Data likwidacji	9 września 1991
Powierzchnia	143 100 km²
Populacja  • liczba ludności	5 112 000
• gęstość	35,7 os./km²
Języki urzędowe	tadżycki, rosyjski
Położenie na mapie

Tadżycka SRR powstała 5 grudnia 1929 r. jako pełnoprawna republika rad i następczyni Turkiestańskiej Autonomicznej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Formalna zmiana nazwy weszła w życie w 1936 roku^[1]. Pozostała w składzie Związku Radzieckiego do 26 grudnia 1991 r., kiedy uzyskała niepodległość jako Republika Tadżykistanu^[2].

Historia

W następstwie zwycięstwa rewolucji październikowej 1918 r., terytorium kraju weszło w skład Turkiestańskiej Autonomicznej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej jako część Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, formalnej poprzedniczki ZSRR.

14 października 1924 r. powstała Tadżycka Autonomiczna Socjalistyczna Republika Radziecka, znajdująca się w obrębie Uzbeckiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej.

Od 2 stycznia 1925 r. w ramach Tadżyckiej ASRR, a potem Tadżyckiej SRR istniał Gorno-Badachszański Obwód Autonomiczny.

W momencie utworzenia TSRR w grudniu 1929, jej stolica, Duszanbe, nosiła nazwę Stalinabad na cześć Józefa Stalina. Po jego śmierci, w ramach destalinizacji przeprowadzonej przez KPZR pod przewodnictwem Nikity Chruszczowa przywrócono oryginalną nazwę.

Negocjacje władz radzieckich z basmaczami

Kolektywizacja

Ogólnoradziecka polityka kolektywizacji rolnictwa była implementowana w Tadżyckiej SRR w latach 20. i 30. Walka z chłopstwem feudalno-klanowym nasiliła się po śmierci Lenina i objęciu władzy przez Józefa Stalina. Celem starań było zwiększenie produkcji bawełny w republice. Aby to osiągnąć, władze przeprowadziły projekty irygacyjne i masowe przesiedlenia mieszkańców terenów górskich. Sprzeciw lokalnej społeczności objawił się w postaci wsparcia dla basmactwa, nacjonalistyczno-religijnego ruchu oporu wobec reform porewolucyjnej władzy^[3].

Geografia

Republika tadżycka graniczyła z Afganistanem od południa, Uzbecką SRR od zachodu, Kirgiską SRR od północy i Chinami od wschodu. Część granicy z Afganistanem stanowił tzw. Korytarz Wachański, oddzielający TSRR od Pakistanu.

Polityka gospodarcza, narzucona odgórnie przez plany gospodarcze ZSRR, wymusiła transformację szlaków wodnych w celu doprowadzenia irygacji do ustanowionych na suchych, pustynnych terenach pól uprawy bawełny. W latach 80. XX wieku około 90% zasobów słodkiej wody TSRR zużywano na potrzeby rolnictwa. Źle zaprojektowane kanały irygacyjne przyczyniły się do zanieczyszczenia i ostatecznego wyschnięcia znajdującego się w sąsiadującej Uzbeckiej SRR Jeziora Aralskiego^[4].

Polityka

Tadżycka Socjalistyczna Republika Radziecka wchodziła w skład Związku Radzieckiego jako jedna z piętnastu (w momencie rozpadu ZSRR) republik. W Tadżyckiej SRR oficjalnie obowiązywał system nierównego trójpodziału władzy, z Najwyższą Radą, jednoizbowym organem ustawodawczym z siedzibą w Duszanbe na czele, i władzą sądowniczą oraz wykonawczą w tle. W rzeczywistości, jak w całym ZSRR, system polityczny TSRR był przesiąknięty wpływami Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego^[5].