Monetnica maślana

Monetnica maślana (Rhodocollybia butyracea (Bull.) Lennox) – gatunek grzybów należący do rodziny Omphalotaceae^[1].

Monetnica maślana

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	Omphalotaceae
Rodzaj	monetnica
Gatunek	monetnica maślana
Nazwa systematyczna
Rhodocollybia butyracea (Bull.) Lennox Mycotaxon 9(1): 218 (1979)

Kapelusz i trzon

Blaszki

„Czarci krąg” owocników monetnicy maślanej

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Omphalotaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1792 roku Jean Baptiste Bulliard nadając mu nazwę Agaricus butyraceus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1979 roku Joanne Williams Lennox, przenosząc go do rodzaju Rhodocollybia^[1].

Synonimów naukowych ma ponad 30. Niektóre z nich:

• Agaricus asemus (Fr.) Fr. 1818
• Agaricus bibulosus Massee 1892
• Agaricus butyraceus Bull. 1792
• Agaricus leiopus Pers. 1797
• Collybia asema (Fr.) Gillet 1876
• Collybia bibulosum (Massee) Massee 1893
• Collybia butyracea (Bull.) P. Kumm. 1871
• Collybia butyracea f. asema (Fr.) Singer 1949
• Collybia butyracea var. asema (Fr.) Cetto 1987^[2].

Nazwę polską podał Władysław Wojewoda w 2003 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako pieniążek maślany lub bedłka maślana^[3].

Morfologia

Kapelusz

O średnicy 4–7 cm, u młodych osobników łukowaty, u starszych rozpostarty z garbkiem na środku. Jest bardzo wodochłonny. W okresie wilgotnej pogody po nasiąknięciu wodą ma kolor od siwego przez rdzawobrązowy do czerwonobrązowego, w okresie suchym od bladoochrowego do siwobiałego. Brzeg kapelusza oraz garb są zazwyczaj ciemniejsze. Skórka gładka^[4].

Blaszki

Blaszki białe, tylko u góry krótko przyczepione i dlatego wyglądające prawie jak wolne^[5].

Trzon

Jasnobrązowy do czerwonobrązowego, pokryty białymi, kosmkowatymi włókienkami. Podstawa często wygląda jak rozdęta, pusta, z wierzchu podłużnie żłobkowana^[5]. Bardzo charakterystyczną cechą jest chrząstkowatość trzonu zewnętrzna warstwa jest elastyczna i gumowata, wewnętrzna ma miąższ watowato-piankowaty^[6].

Miąższ

Miąższ cienki, wodnisty, miękki. W kapeluszu jest elastyczny, wewnątrz trzonu chrząstkowaty. W czasie wilgotnej pogody ma brązowawy kolor, w czasie suchej białawy. Smak i zapach niewyraźnym przypominający zapach zjełczałego masła^[4].

Wysyp zarodników

Biały. Zarodniki elipsoidalne, gładkie o średnicy 6–7,5 × 3–3,5 µm^[7].

Występowanie

Najliczniej występuje w Europie i Ameryce Północnej, poza tymi kontynentami wymieniono też jego stanowiska w Argentynie i Japonii^[8]. W Europie jest bardzo pospolity^[6].

Rośnie od lata do później jesieni zarówno w lasach liściastych, jak i iglastych, przeważnie na kwaśnych glebach^[5]. W Polsce jest również pospolity^[3].

Znaczenie

Naziemny grzyb saprotroficzny^[3]. Grzyb jadalny (bez trzonów). Dobry jako grzyb domieszkowy^[5].

Gatunki podobne

Monetnica maślana wykazuje dużą zmienność, z tego też powodu może być pomylona z wieloma innymi gatunkami. Młode i ciemno wybarwione osobniki mogą być pomylone z gąską mydlaną (Tricholoma saponaceum), starsze z kępkowcem brązowooliwkowym (Lyophyllum inolens)^[6].