Rose Chibambo

Rose Lomathinda Chibambo, Rose Ziba (ur. 8 września 1928 w wiosce Kapukuni w dystrykcie Mzimba, zm. 12 stycznia 2016 w Blantyre) – malawijska działaczka niepodległościowa i polityczka. Pierwsza kobieta na stanowisku ministerialnym w Malawi oraz pierwsza kobieta wybrana do parlamentu kraju.

Rose Lomathinda Chibambo

Wizerunek Chibambo na banknocie 200 kwach malawijskich
Data i miejsce urodzenia	8 września 1928 Kapukuni, Mzimba
Data i miejsce śmierci	12 stycznia 2016 Blantyre
Członkini Zgromadzenia Narodowego Malawi
Okres	od 26 maja 1964 do grudzień 1964
Przynależność polityczna	Malawi Congress Party(inne języki)
Wiceministra ds. zasobów naturalnych, geodezji i spraw społecznych
Okres	od 1964 do grudzień 1964
Przynależność polityczna	Malawi Congress Party

Życiorys

Młodość, edukacja i kariera zawodowa

Rose Ziba urodziła się 8 września 1928 w wiosce Kapukuni w Regionie Północnym^[1].

Uczęszczała do szkoły podstawowej w Kafukule(inne języki) oraz w Ekwendeni(inne języki). Pobierała nauki w jednej z najwcześniej utworzonych szkół misyjnych w Afryce Środkowej przez Church of Central Africa, Presbyterian(inne języki). Edukację zakończyła na siódmej klasie, nie kończąc szkoły z powodu wczesnego małżeństwa z Edwinem Chibambo^[1].

Działalność polityczna

Jej pierwszy kontakt ze światem polityki odbył się poprzez Nyasaland African Congress (NAC)(inne języki) (ruch poprzedzający partię Malawi Congress Party(inne języki)), gdy mieszkała w Ekwendeni. W sierpniu 1945 roku wzięła udział w przemowie Charlesa Chidongo Chinuli, wiceprzewodniczącego NAC, wzywającego ludność Malawi do uzyskania niepodległości od Wielkiej Brytanii. Niedługo po tym wystąpieniu stała się jedną z głównych figur ruchu niepodległościowego w Malawi. W 1951 roku dołączyła do ruchu oporu, który sprzeciwiał się brytyjskiemu planowi połączenia Malawi z Rodezją Północną i Rodezją Południową w jedną kolonię^[1].

W 1952 roku została wybrana skarbniczką regionalnego oddziału NAC, a w 1954 roku była jedną z założycieli kobiecej frakcji NAC. Została jej pierwszą przewodniczącą. Gdy 3 marca 1959 rząd kolonialny ogłosił stan wyjątkowy, została internowana wraz ze swoją córką, którą urodziła zaledwie dwa dni wcześniej. Razem z dzieckiem spędziła 13 miesięcy w więzieniu^[1].

Gdy Malawi uzyskało niepodległość w 1964 roku, z powodzeniem wystartowała w wyborach generalnych w Niasie w tym samym roku(inne języki) z ramienia Malawi Congress Party(inne języki). Została pierwszą i jedyną kobietą wybraną do parlamentu. Została mianowana wiceministrą ds. zasobów naturalnych, geodezji i spraw społecznych. Później w tym samym roku krajem wstrząsnął kryzys gabinetowy(inne języki). Została odwołana ze stanowiska przez prezydenta Malawi Hastingsa Kamuzu Bandę razem z pozostałymi członkami rządu, którzy sprzeciwiali się jego decyzjom. Kolejnego dnia Banda zwołał nadzwyczajną sesję parlamentu, która pozbawiła mandatów parlamentarzystów sprzeciwiających się prezydentowi^[1][2].

Chibambo przeżyła na wygnaniu 28 lat. Przez ten czas mieszkała w Zambii. Powróciła do kraju w grudniu 1993 roku, gdy Malawi przywróciło system wielopartyjny oraz ogłosiło amnestię dla wygnanych w 1964 polityków^[1].

Życie prywatne, śmierć i upamiętnienie

Była mężatką. Miała dziewięcioro dzieci^[1]. W 2009 roku jej imieniem została nazwana jedna z ulic w mieście Mzuzu. W ceremonii nadania nazwy tejże ulicy wzięła udział wraz z prezydentem Bingu wa Mutharikiem^[3]. Zmarła 12 stycznia 2016 w Blantyre^[4].

Jej twarz znajduje się na banknocie 200 kwach malawijskich^[4].