Rozdoły (województwo lubelskie)

Rozdoły – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie zamojskim, w gminie Sitno^[4][6].

Integralne części wsi Rozdoły^[4][6]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0898188	Krzaki	część wsi
0898194	Podzagajnik	część wsi
0898202	Podźródła	część wsi

Ten artykuł dotyczy wsi w województwie lubelskim. Zobacz też: artykuł o wsi w województwie pomorskim.

Rozdoły

wieś
Drewniany krzyż przydrożny
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	zamojski
Gmina	Sitno
Liczba ludności (2021)	217[1][2]
Strefa numeracyjna	84
Kod pocztowy	22-424[3]
Tablice rejestracyjne	LZA
SIMC	0898171[4]
Położenie na mapie gminy Sitno Rozdoły
Położenie na mapie Polski Rozdoły
Położenie na mapie województwa lubelskiego Rozdoły
Położenie na mapie powiatu zamojskiego Rozdoły
50°46′55″N 23°24′31″E[5]

Wieś jest sołectwem w gminie Sitno^[7]. Według Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2011 wieś liczyła 259 mieszkańców^[8].

Wierni Kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii Podwyższenia Krzyża Świętego w Horyszowie Polskim^[9] lub do parafii Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny w Łaziskach^[10].

Położenie

Rozdoły położone są w północno-wschodniej części gminy Sitno zajmując powierzchnię 612,09 ha. Podźródła (północna część wsi) położone w okolicach źródełek, z których bierze początek Marianka (dopływ Wolicy), znajdują się na terenie Działów Grabowieckich, częściowo w obrębie Skierbieszowskiego Parku Krajobrazowego.

W okresie międzywojennym teren współczesnej wsi administracyjnie należał do gminy Nowa Osada.

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie zamojskim.

Toponimia

Nazwa wsi powstała na początku XX wieku i jest nazwą topograficzną, związaną z ukształtowaniem terenu. Na terenie Rozdołów funkcjonuje kilka nazw lokalnych: Kolonia^[a] (część południowo-wschodnia), Podzagajnik (część centralna), Podźródła (część północna), Krzaki^[11].

Nazwa wsi w określonych granicach administracyjnych wymieniona została po raz pierwszy w 1952 roku.

Historia

Prehistoria

Najstarsze ślady pobytu człowieka na terenie dzisiejszej wsi związane są z kulturą trzciniecką.

Na zachodnim skraju wsi znajduje się cmentarzysko kurhanowe^[b] składające się z 6–8^[12] kopców o średnicach 2–5 m, a wysokościach do ok. 1 m. Jeden z kopców, zlokalizowany na polu prywatnym, jest niemal całkowicie zniwelowany. Nie przeprowadzono dotąd badań wykopaliskowych kurhanów.

Znaleziono również ślady osadnictwa (fragmenty naczyń glinianych i ceramiki) z okresu wczesnego średniowiecza.

XX wiek

Na mapie z 1910 roku obszar wsi porastał las. Na mapie z 1938 roku na obszarze dzisiejszego Podzagajnika zaznaczone zostało kilka zabudowań i napis Rozdoły jako nazwa lasu Ordynacji Zamojskiej. Na obszarze dzisiejszych Podźródeł widniał napis Rozdoły i skupisko kilku domów.

W okresie międzywojennym przybyli tu pierwsi osadnicy, którzy zakupili działki od Państwowego Banku Rolnego w Warszawie. W połowie lat 30. las Rozdoły został bowiem przejęty przez Bank od Ordynacji Zamojskiej. Wśród pierwszych mieszkańców Rozdołów były rodziny Milkowskich, Mazurów, Soboniów i Śmieciuszewskich.

W czasie II wojny światowej mieszkańcy zostali wysiedleni. Po wojnie na terenie wsi osiedlała się ludność głównie z terenów południowej Zamojszczyzny (gminy: Tereszpol, Łukowa, Aleksandrów).

Tuż po II wojnie światowej we wsi powstała szkoła podstawowa, której fundamenty wystawiono z kamienia pochodzącego z rozbiórki spichlerza w byłym majątku Grodeckich w Horyszowie Polskim. Szkołę otwarto pod koniec lat 50. Działała do 1979 roku, a następnie w latach 1987–1997.

Nowa remiza Ochotniczej Straży Pożarnej w Rozdołach.

W 1954 roku została powołana we wsi jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej stacjonująca w wybudowanej w 1958 roku drewnianej remizie. Nowa remiza powstała w latach 1993–1996.

W 1965 roku wieś została zelektryfikowana.

W 1971 roku na terenie wsi powstała sieć wodociągowa.

Demografia

• czerwiec 2007 – 283 mieszkańców^[12]
• lipiec 2008 – 281 mieszkańców

Kultura i folklor

Miejscowość znana jest w regionie z kultywowania tradycji ludowych. Artystki ludowe z Rozdołów były laureatkami konkursów sztuki ludowej (Zofia Gilewska, Elżbieta Dudek, Wanda Jersak, Edyta Jersak^[13], Agata Wierzbicka^[13]). Rękodzieła Zofii Gilewskiej znajdują się w zbiorach Muzeum Zamojskiego.

Osobliwością Podźródeł jest dziewięć źródełek, z których początek bierze Marianka. Nad największym z nich, tzw. Źródłem Zjawienia lub Zjawieniem, na dębowych palach stała cerkiew drewniana wybudowana w 1886 roku na planie krzyża, a poświęcona przez prawosławnego biskupa Lublina, Flawiana. Impulsem do wybudowania świątyni było cudowne objawienie maryjne, które dokonało się 15 lipca 1882 roku na oczach wiejskiej dziewczyny, a kilkunastu dalszym osobom w dniach następnych. Odpust, który odbywał się 2 lipca (Matki Bożej Jagodnej) przyciągał pielgrzymki prawosławnych (najwięcej Ukraińców z pobliskich miejscowości: Cześników, Horyszowa i Sławęcina). Katolicy czerpali ze źródła wodę mającą uzdrawiać z chorób po wypiciu lub obmyciu.

W 1939 roku cerkiew została zniszczona. Po dawnej świątyni zostały tylko częściowo zachowane pale drewniane.

W 1999 roku łąkę, na której znajduje się źródło, zakupił Krzysztof Wróblewski z Sitna. Obok źródła ustawiono kapliczkę z płaskorzeźbą Matki Bożej, wykonaną przez jego ojca. Miejsce zostało poświęcone przez biskupa Jana Śrutwę 6 sierpnia 2001 roku i otoczone jest kultem miejscowym.^{[potrzebny przypis]}

Miejscowość należy częściowo do Parafii Podwyższenia Krzyża Świętego w Horyszowie Polskim^[14][15] oraz częściowo do Parafii Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny w Łaziskach^[16].

Zabytki

• Cmentarz z czasów I wojny światowej – Położony w lesie na wschodnim skraju wsi (Kolonia, na granicy ze Stanisławką). Założony w 1915 roku. Na powierzchni ok. 0,02 ha znajduje się 8 zbiorowych mogił ziemnych i 8 indywidualnych, w których spoczywa 52 żołnierzy armii rosyjskiej i 48 armii austriackiej. Cmentarz otoczony jest wałem ziemnym.

Przydrożna figura św. Jana Nepomucena w Rozdołach.

• Figura św. Jana Nepomucena – Umiejscowiona przy szosie w kierunku Janówki (Podzagajnik). Rzeźba kamienna przedstawiająca Jana Nepomucena naturalnej wielkości stojącego na około dwumetrowym kamiennym cokole. Święty ubrany jest w strój kanonika, w prawej ręce trzyma krzyż. Według relacji ustnych mieszkańców figura została wykonana w 1939 roku, a jej fundatorem był mieszkaniec Jarosławca nazwiskiem Piłat. Do Rozdołów figurę przywieziono prawdopodobnie w 1942 roku.

Zobacz też

• Rozdoły

Uwagi

1. Część miejscowości niewymieniona w TERYT (Wyniki wyszukiwania – Kolonia. [w:] TERYT [on-line]. GUS. [dostęp 2014-04-05].).
2. Nr rej. zabytków: ZAa/78 (Projekt Strategii Rozwoju Gminy Sitno. Biuletyn Informacji Publicznej • Urząd Gminy w Sitnie. s. 57. [dostęp 2014-04-06].).