Ruch świętych w dniach ostatnich

Ruch świętych w dniach ostatnich – grupa restoracjonistycznych denominacji chrześcijańskich, które opierają się na naukach i objawieniach założyciela – Josepha Smitha, Jr. oraz opublikowanej przez niego Księdze Mormona. Święci w dniach ostatnich uważają, że stanowią przywrócony Kościół z czasów Nowego Testamentu, wraz z autorytatywnym kapłaństwem oraz naukami głoszonymi przez Jezusa Chrystusa. Początkowo, za życia założyciela, ruch stanowił jeden Kościół, znany jako Kościół Chrystusa, Kościół Jezusa Chrystusa, lub Kościół Świętych w Dniach Ostatnich. Ostatecznie przyjęto nazwę: Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich, którą do czasów współczesnych w formie niezmienionej zachowało jedynie kilka denominacji świętych, m.in. największa grupa mormonów (z Utah) oraz strangici^[1]. Inne wspólnoty zachowały tę nazwę jedynie w części, lub w całości, jednak dodając do niej dodatkowy człon lub człony.

Ruch świętych w dniach ostatnich

Klasyfikacja systematyczna wyznania

Chrześcijaństwo  └ Restoracjonizm

Historia Założyciel(e) Joseph Smith Utworzono 1830

Joseph Smith

Po śmierci założyciela ruchu – Josepha Smitha, Jr. – ruch świętych w dniach ostatnich rozpadł się na szereg oddzielnych grup, z czego największa, pod przywództwem Brighama Younga wyruszyła do Utah, aby tam zorganizować obecnie największą denominację świętych – Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich. Ugrupowanie to zasłynęło z praktykowania wielożeństwa, ostatecznie jednak je odrzucając, z czym nie zgodzili się fundamentaliści świętych w dniach ostatnich, tworząc oddzielny ruch, z którego wkrótce wyłonił się Fundamentalistyczny Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich. Obecnie, Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich liczy ponad 16 milionów wyznawców w większości krajów świata i wydaje najwięcej egzemplarzy Księgi Mormona. Dotychczas, jest jedyną denominacją świętych, działającą oficjalnie na terenie Polski.

Inne ugrupowania świętych, uważające się za prawowitych spadkobierców, działały w Missouri, Illinois, Michigan i Pensylwanii. Rodzina proroka Smitha, jego żona Emma i synowie, a także inni środkowozachodni święci w dniach ostatnich nie przyłączyli się jednak do żadnego z ugrupowań i nie uznali przywództwa żadnego z pretendujących do stanowiska Prezydenta Kościoła. Opierając się na odręcznym dokumencie Josepha Smitha, Jr.^[2] stwierdzającym, że następcą na stanowisku Prezydenta-Proroka Kościoła ma zostać jego najstarszy syn – Josepha Smith III, poczekali aż ten dorośnie i podczas tzw. Konferencji w Amboy został on wyświęcony na Prezydenta-Proroka Zreorganizowanego Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich, znanego dziś jako Społeczność Chrystusa. Ugrupowanie to jest drugą pod względem wielkości denominacją świętych, posiada 250 tysięcy wiernych w 50 krajach świata.

Denominacje świętych w dniach ostatnich

1830–1844 (Prezydentura Josepha Smitha, Jr)

Nazwa	Zorganizowany przez	Data organizacji	Odłam / kontynuacja	Uwagi
Kościół Chrystusa	Joseph Smith Jr.	6 kwietnia 1830	brak	Nazwa oryginalnego Kościoła została zmieniona na: „Kościół Świętych w Dniach Ostatnich”, a następnie na: „Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich”. Po śmierci założyciela poszczególne denominacje uznają siebie za prawowitych spadkobierców tego Kościoła.
Czysty Kościół Chrystusa	Wycam Clark	1831	Odłam założonego przez Joseph Smitha, Jr. Kościoła Chrystusa	Kościół został rozwiązany.
Kościół Chrystusa (Paryszyci)	Warren F. Parrish	1837	Odłam założonego przez Josepha Smitha, Jr. Kościoła Chrystusa	Kościół ten powstał w Kirtland po upadku Kirtland Safety Society, banku założonego przez Josepha Smitha i Sidneya Rigdona. Gdy 12 stycznia 1838 roku musieli się oni ratować przed dysydentami Kościoła nocną ucieczką z Kirtland i schronili się w Far West w Missouri, Warren F. Parrish przejął Świątynię Kirtland, pierwszą mormońską świątynię. Do odłamu należał jeden z grupy trzech świadków Księgi Mormona – Martin Harris. Kościół został rozwiązany.
Kościół Jezusa Chrystusa, Oblubienica, Małżonka Barankowa	George M. Hinkle	1840	Odłam założonego przez Josepha Smitha, Jr. Kościoła Chrystusa	Kościół został rozwiązany.
Prawdziwy Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich	William Law	1844	Odłam założonego przez Josepha Smitha, Jr. Kościoła Chrystusa	Kościół został rozwiązany.

Spadkobiercy Ruchu po śmierci Josepha Smitha, Jr.

Święci „z prerii”

Nazwa	Zorganizowany przez	Data organizacji	Odłam / kontynuacja	Stan obecny	Uwagi
Kościół Jezusa Chrystusa Dzieci Syjonu	Sidney Rigdon	1844	Kontynuacja założonego przez Josepha Smitha, Jr. Kościoła Chrystusa	Rozwiązany w 1847	Oryginalnie próbował posługiwać się nazwą „Kościół Chrystusa”. Zwany popularnie Rigdonitami.
Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (Strangici)	James J. Strang	1844	Kontynuacja założonego przez Josepha Smitha, Jr. Kościoła Chrystusa	Kilkuset członków w Stanach Zjednoczonych i Europie	Siedziba w Voree, w stanie Wisconsin.
Kościół Chrystusa	Aaron Smith	1846	Odłam strangitów	Kościół został rozwiązany.
Kościół Chrystusa (Whitmeryci)	David Whitmer	1847 i 1871	Kontynuacja założonego przez Josepha Smitha, Jr. Kościoła Chrystusa	Istniejący do ok. 1925
Kościół Chrystusa (Brewsteryci)	James C. Brewster i Hazen Aldrich	1848	Kontynuacja założonego przez Josepha Smitha, Jr. Kościoła Chrystusa	Kościół został rozwiązany.	Publikował czasopismo The Olive Branch
Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (Gladdenici)	Gladden Bishop	1851	Kontynuacja założonego przez Josepha Smitha, Jr. Kościoła Chrystusa	Rozwiązany wraz ze śmiercią Bishopa w 1865	Wielu członków przyłączyło się do Kościoła Chrystusa – Obszar Świątyni
Kościół Jezusa Chrystusa (Kutleryci)	Alpheus Cutler	1853	Kontynuacja założonego przez Josepha Smitha, Jr. Kościoła Chrystusa	Istnieje do dziś (niewielkie grono członków w Independence, w stanie Missouri)
Kościół Jezusa Chrystusa	William Bickerton	1862	Utworzony jako kontynuacja Kościoła Jezusa Chrystusa Dzieci Syjonu (Rigdonitów), przez członków uważany za ten sam kościół.	15 tysięcy członków na wszystkich kontynentach świata (trzecia co do wielkości denominacja świętych)	Siedziba w Monongahela, w stanie Pensylwania. Zwany popularnie Bikertonitami (Kościół uznaje to za przezwisko).
Kościół Chrystusa – Obszar Świątyni (Hedrikici)	Granville Hedrick	1863	Kontynuacja założonego przez Josepha Smitha, Jr. Kościoła Chrystusa; część członków wywodzi się od Gladdenitów.	Kilka tysięcy członków w kilku państwach świata.	Siedziba w Independence, w stanie Missouri.
Kościół Chrystusa z Poselstwem Eliasza	Otto Fetting i William Draves	1929 i 1943	Odłam Kościoła Chrystusa – Obszar Świątyni	Istnieje do dziś, posiadając wiele odłamów.	Siedziba w Independence, w stanie Missouri.
Przywrócony Kościół Jezusa Chrystusa	Eugene O. Walton	1980	Odłam Kościoła Jezusa Chrystusa (Kutlerytów)	25 członków.	Siedziba w Independence, w stanie Missouri.

Zreorganizowani święci

Kościoły uznające Josepha Smitha III za proroka.

Nazwa	Zorganizowany przez	Data organizacji	Odłam / kontynuacja	Stan obecny	Uwagi
Społeczność Chrystusa	Joseph Smith III	1860	Kontynuacja założonego przez Josepha Smitha, Jr. Kościoła Chrystusa	Druga pod względem wielkości denominacja świętych. Posiada 250 tysięcy członków w 50 krajach świata.	Siedziba w Independence, w stanie Missouri. Przed 2001 r. znany jako Zreorganizowany Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich
Gminy Przywrócenia (niezależne gminy Zreorganizowanego Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich)	-	lata 80. XX wieku	Odłam Społeczności Chrystusa	12 tysięcy członków w różnych krajach świata.	Siedziba w Independence, w stanie Missouri. Ruch odłączył się od Zreorganizowanego Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich po wprowadzeniu kapłaństwa kobiet i innych liberalnych reform. Uważa się za Kościół reprezentujący oryginalne nauczanie Zreorganizowanego Kościoła sprzed reform.
Ostatkowy Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich	Frederick Niels Larsen	2000	Odłam Społeczności Chrystusa	Obecny w wielu krajach (również w Europie i Azji)	Jak wyżej + Prezydentem Kościoła może zostać tylko potomek Josepha Smitha, Jr. Siedziba w Independence, w stanie Missouri.
Przywrócony Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich	Byli wyznawcy Zreorganizowanego Kościoła.	1989	Odłam Społeczności Chrystusa	-	Jak wyżej, jednak bez sukcesji linernej (Prezydent nie musi być potomkiem Josepha Smitha, Jr). Siedziba w Independence, w stanie Missouri.
Kościół Chrystusa	David B. Clark	1985	Odłam Społeczności Chrystusa	-	Siedziba w Oak Grove, w stanie Missouri.

Święci „z Gór Skalistych”

Kościoły uznające Brighama Younga za proroka.

Nazwa	Zorganizowany przez	Data organizacji	Odłam / kontynuacja	Stan obecny	Uwagi
Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (największa denominacja)	Brigham Young	1847	Kontynuacja założonego przez Josepha Smitha, Jr. Kościoła Chrystusa	Największa denominacja świętych (ok. 16 milionów członków w większości krajów świata)	Siedziba w Salt Lake City, w stanie Utah.
Kościół Chrystusa Pierwocin	Joseph Morris	1861	Odłam Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (największej denominacji)	Najprawdopodobniej Kościół przestał istnieć. Możliwe, że istnieje kilka osób odwołujących się do tego ruchu.
Kościół Syjonu (Godbyci)	William S. Godbe	1868	Odłam Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (największej denominacji)	Kościół został rozwiązany.
Zjednoczone Bractwo Apostolskie	Lorin C. Woolley	lata 20. XX wieku	Odłam Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (największej denominacji)	Siedziba w Bluffdale, w stanie Utah.
Kościół Chrystusa w Dniach Ostatnich	Thomas R. King	1926	Odłam Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (największej denominacji)	Jedna z większych grup praktykujących poligamię.	Znany również jako Kingston clan, lub Davis County Cooperative Society
Fundamentalistyczny Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich	John Y. Barlow	1935	Odłam Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (największej denominacji)	Największa grupa świętych w dniach ostatnich, która praktykuje poligamię (ok. 10 tysięcy członków)	Siedziba w Colorado City, w stanie Arizona.
Porządek Aarona	Maurice L. Glendenning	1942	Odłam Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (największej denominacji)
Przywrócony Kościół Jezusa Chrystusa	Antonio A. Feliz	1985	Odłam Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (największej denominacji)	Kościół został rozwiązany w 2010.	Zwany również Gejowskim Kościołem Mormonów, lub Liberalnym Kościołem Mormonów
Kościół Boży Nowego Przymierza	Christopher C. Warren	1986	Odłam Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (największej denominacji)
Prawdziwy i Żywy Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Końca	James D. Harmston	1994	Odłam Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (największej denominacji)	Mała grupa praktykująca poligamię.	Siedziba w Manti, w stanie Utah

Zobacz też

• Różnice między świętymi w dniach ostatnich
• Różnice pomiędzy Społecznością Chrystusa a Kościołem Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich