Gołąbek smaczny

Gołąbek smaczny (Russula delica Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)^[1].

Gołąbek smaczny

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	gołąbkowce
Rodzina	gołąbkowate
Rodzaj	gołąbek
Gatunek	gołąbek smaczny
Nazwa systematyczna
Russula delica Fr. Epicr. syst. mycol. (Upsaliae): 350 (1838)
Zasięg
Zasięg w Europie

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy opisał go w 1838 r. Elias Fries i nadana przez niego nazwa naukowa jest aktualna^[1]. Synonimy^[2]:

• Agaricus exsuccus (Pers.) Sacc. 1887
• Agaricus piperatus var. exsuccus (Pers.) Pers. 1801
• Agaricus vellereus var. exsuccus (Pers.) Fr. 1821
• Lactarius exsuccus (Pers.) W.G. Sm. 1873
• Lactarius piperatus ß exsuccus Pers. 1800
• Lactarius vellereus var. exsuccus (Pers.) Cooke 1871
• Lactarius vellereus ß exsuccus (Pers.) Fr. 1821
• Lactifluus exsuccus (J. Otto) Kuntze 1891

Polską nazwę podała Alina Skirgiełło w 1991 r.^[3]

Morfologia

Kapelusz

Średnica 8–15 cm, najpierw półkulisty, później łukowaty o silnie podwiniętym brzegu, w końcu płaski o wklęsłym środku lub nawet lejkowaty. Jest gruby, matowy, o gładkich i niekarbowanych brzegach. Młode okazy są białe, potem pojawiają się na nich ochrowe plamy, w końcu całe przyjmują ochrowy kolor^[4].

Blaszki

Średniogęste, przyrośnięte lub nieco zbiegające^[5], początkowo białe z niebieskawo-zielonkawym nalotem na ostrzach, później kremowe lub ochrowe^[4], przy brzegu ostre, przy trzonie rozwidlone, czasami nawet anastomozujące./ Pomiędzy blaszkami występują poprzeczne zmarszczki^[5].

Trzon

Wysokość 2–6 cm, grubość 1,5–3 cm, pełny, twardy, cylindryczny. Kolor białawy, nieco brązowiejący^[4].

Miąższ

Bardzo twardy i kruchy, biały, zapach owocowy, na starość śledziowy. Smak łagodny. Po uszkodzeniu barwi się na ochrowo^[4]. Nie reaguje na działanie HNO₃ i KOH, pod wpływem sulfowaniliny zmienia barwę na purpurową,, w fenoloanilinie barwi się szybko i intensywnie na kolor łososiowomiedziany^[5].

Wysyp zarodników

Biały z żółtawym odcieniem^[5].

Cechy mikroskopowe

Podstawki maczugowate lub wydłużono-maczugowate, 50-60(-99) x 10–14 μm. Zarodniki szeroko jajowate, brodawkowato-siateczkowate, a miejscami grzebieniasto-paciorkowate, 7-12 × 7–10 μm. Cystydy wąskie, wrzecionowate, z wydłużonymi szczytami, tępe. W korze trzonu przewody mleczne. Skórka kapelusza zbudowana z różnego typu strzępek (m.in. dermatocystydy, włoski, strzępki prymordialne)^[5].

Gatunki podobne

Podobny pod względem wyglądu jest mleczaj biel (Lactarius piperatus) oraz mleczaj chrząstka (Lactarius vellereus), jednakże łatwo je odróżnić, gdyż obydwa te gatunki po uszkodzeniu wydzielają białe mleczko^[4]. Podobny gołąbek jasnozarodnikowy (Russula pallidospora) odróżnia się kremowym wysypem zarodników i cielistożółtymi blaszkami^[5].

Występowanie

Występuje na wielu wyspach i na wszystkich kontynentach poza Antarktydą. W Europie występuje na całym obszarze, od Grenlandii po Azję i od Morza Śródziemnegopo archipelag Svalbard^[6]. W Polsce jest dość częsty^[3].

Naziemny grzyb mykoryzowy występujący w lasach liściastych, iglastych i mieszanych, szczególnie w buczynach. Występuje zarówno na glebach obojętnych, jak i zasadowych^[4].

Znaczenie

Grzyb jadalny, ale tylko młode owocniki^[7]. W niektórych okolicach uważany jest za cenny grzyb jadalny^[5].