Rzecznik generalny (Unia Europejska)

Rzecznik generalny (ang. Advocate General, fr. Avocat général) – wysoki urzędnik sądowy wchodzący w skład Trybunału Sprawiedliwości. Głównym zadaniem rzeczników jest sporządzanie opinii w przedmiocie sposobu rozpoznawania sprawy, która wpłynęła do Trybunału. Opinie rzeczników nie są wiążące dla sędziów Trybunału ani dla sądów krajowych, jednak wnioski rzeczników bywają często uwzględniane w wydawanych orzeczeniach^[1][2].

Funkcja rzecznika generalnego w postępowaniu

Zgodnie z regulacjami wynikającymi z art. 19 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) i art. 254 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) w składzie Trybunału Sprawiedliwości (sensu stricto) oprócz 27 sędziów znajduje się 11^[3] rzeczników generalnych^[3][4][5]. Rzecznicy są powoływani w celu wspomagania prac Trybunału. W sprawach im przydzielonych (w których – zgodnie ze statutem Trybunału – wymagany jest ich udział^[1]) przedstawiają bezstronne i niezależne opinie oraz umotywowane wnioski^[3][6]. „Opinia rzecznika generalnego” zawiera analizę faktycznych i prawnych okoliczności sprawy wniesionej pod ocenę Trybunału i uwzględnia wcześniejsze orzecznictwo sądów unijnych. Przedkładane opinie nie są wiążące dla Trybunału, jednak wnioski rzeczników bywają często uwzględniane w wydawanych orzeczeniach^[1]. Są one zazwyczaj bardziej dyskursywne, obszerne, szczegółowe i otwarte niż uzasadnienia wyroków pochodzących od Trybunału, które są z zasady bardzo lakoniczne i subsumpcyjne^[2]. Ich zawartość nie może być jednak utożsamiana ze zdaniem TSUE nawet wtedy, gdy ten postąpił zgodnie z zawarta w nich konkluzją^[2].

W 2003 wprowadzono zasadę, że opinia rzecznika jest wymagana tylko wtedy, gdy Trybunał uzna, że dane postępowanie dotyczy nowego zagadnienia prawnego^[6].

W Sądzie, który jest drugim obok Trybunału organem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, nie ma stałych rzeczników generalnych. W miarę potrzeb do wykonywania tej funkcji mogą zostać wezwani poszczególni sędziowie (Zob. art. 49 Statutu TSUE^[5].

Wybory i kadencje

Rzecznicy generalni są wybierani na 6-letnie kadencje, które mogą być odnawiane. Są wybierani przez rządy państw członkowskich (w drodze porozumienia), po uprzedniej konsultacji ze specjalnym komitetem (złożonym z 7 osobistości o uznanej kompetencji w dziedzinie praw), który opiniuje kandydatury pod kątem wymagań^[1][3]. Kandydaci są wyłaniani spośród osobistości o niekwestionowanej niezależności i legitymujących się wymaganymi w ich państwie kwalifikacjami do pełnienia najwyższych funkcji sądowych lub będących prawnikami o uznanych kompetencjach. Wybrani rzecznicy sprawują swoją funkcję niezależnie^[1].

Każdemu z pięciu – Niemcom, Francji , Włochom, Hiszpanii i Polsce^[7] (do 1 lipca 2013 bez Polski^[8]) – największych państw członkowskich UE przysługuje stałe prawo obsadzania stanowiska jednego rzecznika generalnego. Pozostałe państwa mają prawo obsadzania go rotacyjnie (w ramach pozostałych miejsc w składzie tych urzędników)^[9]. Od 2013 polskim rzecznikiem generalnym Trybunału jest Maciej Szpunar^[10].

W celu zapewnienia ciągłość funkcjonowania Trybunału co trzy lata następuje częściowe odnowienie składu rzeczników generalnych; dotyczy ono za każdym razem czterech rzeczników^[3]. Co trzy lata, tuż po odnowieniu składu, rzecznicy generalni wybierają ze swego grona „pierwszego rzecznika”, który na zasadzie primus inter pares reprezentuje kolegium rzeczników, a także zajmuje się przydzielaniem spraw poszczególnym rzecznikom. Stara się przy tym uniknąć sytuacji, w której przydzielony rzecznik byłby obywatelem państwa członkowskiego, które jest stroną postępowania^[6].

Funkcję rzecznika określają przepisy regulujące pracę Trybunału: art. 2–8, 49, 62 Statutu TSUE^[11], art. 3–7 Regulaminu postępowania przed Trybunałem Sprawiedliwości^[12] i art. 2 § 2 i art. 17–19 Regulaminu postępowania przed Sądem^[13]. Na podstawie art. 8 Statutu TSUE do rzeczników generalnych stosuje się niektóre przepisy dotyczące sędziów (tj. postanowienia art. 2–7 Statutu TSUE)^[11].

Osoby pełniące funkcję rzeczników generalnych

Z tym tematem związana jest kategoria: Rzecznicy generalni Trybunału Sprawiedliwości.