Samuel Adalberg

Samuel Adalberg (ur. w 1868 r^[1] w Warszawie^[1], zm. 10 listopada 1939^[1] tamże) – polski historyk żydowskiego pochodzenia, paremiolog^[1], folklorysta i wydawca tekstów staropolskich^[1].

Samuel Adalberg

Data i miejsce urodzenia	21 czerwca 1867 Warszawa
Data i miejsce śmierci	10 listopada 1939 Warszawa
Miejsce spoczynku	cmentarz żydowski w Warszawie
Zawód, zajęcie	historyk, paremiolog, folklorysta, wydawca

Życiorys

Urodził się 21 czerwca 1867 w Warszawie^[2]. Był przedstawicielem zasymilowanej żydowskiej inteligencji warszawskiej. Ukończył gimnazjum w Warszawie. Studiował na kilku wyższych uczelniach w Europie Zachodniej, m.in. filozofię i historię w Berlinie i Paryżu^[2]. Następnie pracował jako urzędnik w banku Hipolita Wawelberga, a także jako zarządca jego dóbr. Pracował również w prywatnym biurze statystycznym Jana Gotliba Blocha w celu badania warunków życia Żydów w Polsce i Rosji.

Adalberg zasłynął przede wszystkim jako twórca pierwszego wydanego w Polsce zbioru paremiograficznego, Księgi przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich, która ukazywała się w latach 1889–1894 dzięki sfinansowaniu edycji przez Witolda Zglenickiego uzyskanych za pośrednictwem Kasy Mianowskiego. Dzieło to zawierające ponad 3000 przysłów podstawowych i drugie tyle wariantów, było podsumowaniem dorobku czterech stuleci w dziedzinie paremiologii. Dzięki niemu większość materiałów, sięgających nieraz średniowiecza i przeważnie zawartych w niedostępnych rękopisach, stała się własnością powszechną. Poszerzone i na nowo opracowane wznowienie ukazało się w latach 1969–1978 jako czterotomowa Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich (tzw. Nowy Adalberg^[3]) pod redakcją Juliana Krzyżanowskiego. Adalberg przetłumaczył także 580 przysłów żydowskich z kolekcji Ignacego Bernsteina, które opublikował w 1890 roku jako Przysłowia żydowskie w czasopiśmie „Wisła”.

W uznaniu zasług otrzymał członkostwo w Akademii Umiejętności. Stał na czele powołanej przez Hipolita Wawelberga i Szymona Askenazego fundacji pomagającej ubogim studentom żydowskim, działającej przy Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie.

Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę został dyrektorem departamentu do spraw żydowskich przy Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Był też radnym m. st. Warszawy^[2].

Na początku II wojny światowej popełnił samobójstwo^[1]. Został pochowany na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie. Położenie jego grobu nie jest znane^[4].

Wybrane publikacje

• 1887: Słownik przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich^[1]
• 1890: Przysłowia żydowskie
• 1891: Przysłowia polskie i krytyka
• 1894: Księga przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich