Skórowiec fioletowawy

Skórowiec fioletowawy (Veluticeps abietina (Pers.) Hjortstam & Tellería) – gatunek grzybów z rodziny niszczycowatych (Gloeophyllaceae)^[1].

Skórowiec fioletowawy

Skórowiec fioletowy w stanie wilgotnym
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	niszczycowce
Rodzina	niszczycowate
Rodzaj	skórowiec
Gatunek	skórowiec fioletowawy
Nazwa systematyczna
Veluticeps abietina (Pers.) Hjortstam & Tellería Mycotaxon 37: 54 (1990)

Powierzchnia hymenialna

Odgięta górna powierzchnia jest filcowata

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Veluticeps, Gloeophyllaceae, Gloeophyllales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1801 r. Christiaan Hendrik Persoon, nadając mu nazwę Thelephora abietina. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu w 1990 r. Kurt Hjortstam i Maria TeresaTellería, przenosząc go do rodzaju Veluticeps^[1].

Synonimy^[2]:

• Chaetocarpus abietinus (Pers.) P. Karst. 1889
• Chaetocarpus glaucescens (Fr.) P. Karst. 1899
• Columnocystis abietina (Pers.) Pouzar 1959
• Hymenochaete abietina (Pers.) Massee 1890
• Hymenochaete abnormis Peck 1889
• Hymenochaete fuscolilacina Britzelm. 1897
• Lloydella abietina (Pers.) S. Ito 1955
• Lloydella striata (Schrad.) Bres. 1901
• Lopharia abietina (Pers.) Z.S. Bi & G.Y. Zheng 1990
• Stereum abietinum (Pers.) Fr. 1818
• Stereum conchatum (Fr.) Fr. 1838
• Stereum crispum (Pers.) Quél. 1892
• Stereum glaucescens Fr. 1874
• Stereum pinicola Velen. 1922
• Stereum striatum (Schrad.) Fr. 1838
• Thelephora abietina Pers. 1801
• Thelephora conchata Fr. 1821
• Thelephora crispa Pers. 1801
• Thelephora striata Schrad. 1792
• Xerocarpus abietinus (Pers.) P. Karst. 1882
• Xerocarpus glaucescens (Fr.) P. Karst. 1882

Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda. Wcześniej w polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był jako skórnik jodłowy, skórnica świerkowa, skórnica fioletowawa^[3].

Morfologia

Owocniki

Wieloletni, zazwyczaj rozpostarty, osiągający średnicę do 15 cm. Gdy rośnie na pionowym podłożu, jego górny brzeg jest odgięty, tworzący kapturkowate kapelusze, często pod ostrym kątem zwisające w dół. Mają grubość do 3 mm i szerokość do 4 cm. Ich odsłonięta powierzchnia jest ciemnoczerwonobrunatna z czarniawymi pręgami, u młodych osobników filcowata, u starszych naga, pokryta czarniawym korteksem. Kontekst sztywny, skórzasto-korkowaty, o barwie od czerwonej do ciemnobrunatnej^[4].

Hymenialna powierzchnia owocnika warstwowana. W stanie suchym ma barwę szarą, szaroczerwoną, szarofioletową lub szarobrunatną. W stanie wilgotnym jest ciemniejsza – ciemnofioletowoniebieska. W miejscach, w których hymenium już się nie odnawia, powstają wyspowe, ciemnobrunatne wgłębienia. Obrzeże białe, wąskie^[4].

Cechy mikroskopijne;

System strzępkowy dimityczny. Strzępki generatywne o szerokości 2–4 μm, cienkościenne, bezbarwne, septowane, ze sprzążkami. Strzępki szkieletowe o szerokości 2,5–5 μm, grubościenne, ciemnobrunatne, bez sprzązek i rzadko tylko septowane. Filcowate okrycie zbudowane z luźno splątanych i wygiętych do góry strzępek szkieletowych. Ciemną, niemal czarną skórkę tworzą mniej więcej równolegle ułożone i silnie z sobą zlepione strzępki szkieletowe. Jaśniejszy kontekst zbudowany jest z luźno splątanych strzępek generatywnych i szkieletowych. Niektóre z nich przebiegają poziomo i w hymenium kończą się cystydiolami lub podstawkami, inne, wybitnie grubościenne kończą się cystydami. Niektóre z nich rozwijające się głęboko w kontekście i znacznie wystające ponad podstawki są grubościenne, o barwie od żółtej do bladobrunatnej z niemal bezbarwnym wierzchołkiem i pokryte są cienką, krystaliczną skórką. Mają rozmiar 150–200 × 8–12 μm. Inne, mniejsze, wyrastające w subhymenium, grubościenne, ciemnobrunatne, zazwyczaj z kilkoma przegrodami mają rozmiar 50–100 × 3–6 μm. Powstają albo w hymenium z maczugowatych cystydioli, albo w kontekście ze strzępek szkieletowych. Podstawki wąsko maczugowate o rozmiarach 50–90 × 6–8 μm, 4-zarodnikowe, ze sprzążką w podstawie. Powstają w nich zarodniki o kształcie od podłużnie elipsoidalnego do niemal cylindrycznego i rozmiarach 9–12 × 4–5 μm. Są bezbarwne lub żółtawe, gładkie, nieamyloidalne, cienkościenne^[4].

Występowanie i siedlisko

Znane jest jego występowanie tylko w Ameryce Północnej i Europie^[5]. Jest gatunkiem subalpejskim, występującym głównie w wysokogórskich lasach. Na Półwyspie Skandynawskim jest dość pospolity, sięga swoim zasięgiem aż po północne wybrzeże tego półwyspu^[4]. W Polsce znany z licznych stanowisk, głównie w Karpatach^[3]. Jest jednak rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – gatunek potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych^[6].

Saprotrof rozwijający się na średnio lub silnie rozłożonych pniach i gałęziach drzew iglastych. Powoduje brunatną zgniliznę drewna^[4]. W Polsce notowany głównie na jodle pospolitej, poza tym na świerkach i kosodrzewinie^[3].

Gatunki podobne

Często mylony bywa ze skórniczkiem świerkowym (Amylostereum areolatum). W stanie wilgotnym różni się od niego ciemnofioletowoniebieską powierzchnią hymenialną, mikroskopowo większymi, nieamyloidalnymi zarodnikami i dużymi, cylindrycznymi cystydami z zaokrąglonymi szczytami^[4]. Podobną brązowo-fioletową barwę ma niszczyk iglastodrzewny (Trichaptum abietinum). Również występuje na drewnie drzew iglastych, ale wyraźnie różni się hymenoforem^[7].