Solarium

Solarium (łac. solarius „słoneczny” od sol „Słońce”) – punkt usługowy udostępniający odpłatnie urządzenia do opalania się, za pomocą promieni UV. Solarium jest to urządzenie elektryczne, zbudowane z lamp UV (nisko bądź wysokociśnieniowych), które emitują dawkę promieniowania podobną do tej, jaką wytwarza słońce (głównie UV-A i UV-B oraz światło widzialne). Regulacja prawna takiej usługi zgodnie z prawem europejskim zawarta jest w dyrektywie LVD (Low Voltage Device). Po kilku seansach pozwala uzyskać opaleniznę, która jest reakcją ochronną skóry na promieniowanie. Zwykle czas opalania na solarium wynosi od kilku do kilkunastu minut i zależy od indywidualnych predyspozycji użytkownika (m.in. od fototypu skóry).

Solarium z wyłączonymi lampami

Solarium stojące

Efekt opalenizny pojawi się dopiero po kilku seansach, a efektem jednorazowej zbyt długiej wizyty jest oparzenie (rumień, zaczerwienienie i brak efektu brązowej skóry na drugi dzień). Promieniowanie UVA przyśpiesza procesy starzenia skóry.

Normy

Dnia 01.04.2009 w krajach Unii Europejskiej weszła w życie zmiana do technicznej normy zharmonizowanej EN 60335-2-27 do dyrektywy niskonapięciowej LVD 2006/95/WE regulująca promieniowanie w lampach solaryjnych, montowanych w nowych urządzeniach. Rumień zawarty w zakresie 280-400 nm nie może przekraczać 0,3 W/m kwadratowy i równy jest rumieniowi Słońca o 12.00 w południe na równiku, przy bezchmurnym niebie, na wysokości 0 m n.p.m. Wyznacznikiem jest współczynnik SEF (Sun Erythma Factor), gdzie przyjmuje się przy takiej radiacji poziom SEF = 1. Ww. norma nie dotyczy urządzeń używanych, które stanowią 95% rynku (wyprodukowanych przed 01.04.2009). Ponieważ nie można zmienić prawa technicznego „wstecz” – w krajach Europy Zachodniej urzędy odpowiedzialne za zdrowie i ochronę konsumentów zmieniają prawo dotyczące ochrony zdrowia tak, aby poziom naświetlania lamp solaryjnych w każdym funkcjonującym łóżku solaryjnym nie przekraczał poziomu 0,3 W/m kwadratowy.

Historia solarium

Niemiecki naukowiec Jorg Wolff w latach 1970. jako pierwszy skonstruował urządzenie służące do naświetlania promieniami UV-A. Pierwsze solarium wyglądało mało profesjonalnie i dzisiaj kojarzyć się może bardziej z solarium domowym. Nie miało ono jednak służyć opalaniu, lecz leczeniu i zapobieganiu chorobom wynikającym z niedoborów witaminy D. W kilka lat później, wiedząc już o tym, jak ważna jest rola światła słonecznego i zawartego w nim promieni ultrafioletowych i posiadając techniczne możliwości w postaci lampy do solarium, skonstruowano urządzenia, które opuściły placówki naukowe oraz gabinety światłoterapii. Znalazły one nowe miejsce w salonach solarium, dostępnych dla wszystkich bez skierowania i recepty. Moda na opaleniznę przyczyniła się do szybkiego rozwoju nowej branży.

Kwestie zdrowotne

Kobieta korzystająca z solarium

Opalanie w solarium jest obecnie postrzegane jako istotny problem zdrowia publicznego, który odpowiada co roku za ok. pół miliona nowych przypadków chorób nowotworowych diagnozowanych w Stanach Zjednoczonych Ameryki, Europie i Australii^[1].

W 2009 Międzynarodowa Agencja Badania Raka zakwalifikowała promieniowanie emitowane przez urządzenia do opalania UV jako rakotwórcze dla ludzi^[2].

W 2016 Komitet Naukowy ds. Zagrożeń dla Zdrowia i Środowiska oraz Pojawiających się Zagrożeń (ang. Scientific Committee on Health, Environmental and Emerging Risks, SCHEER), na prośbę Komisji Europejskiej przygotował raport podsumowujący wyniki badań naukowych nad wpływem solariów na zdrowie i wydał opinię, że nawet umiarkowane i zgodne z procedurami korzystanie z solariów jest szkodliwe^[3].

Badania naukowe dostarczają dowodów, że korzystanie z solariów niesie ze sobą wiele negatywnych skutków dla zdrowia, podobnie jak szkodliwie dla zdrowia jest nadmierne opalanie. Wśród nich wymienia się m.in. nowotwory, przyśpieszone starzenie się skóry, oparzenia, reakcje fototoksyczne i fotoalergiczne oraz inne problemy skórne. Korzystanie z solariów sprzyja również chorobom oczu, takim jak np. zaćma, ślepota śnieżna, retinopatia, a także może prowadzić do upośledzenia pracy układu immunologicznego skóry. Wskazuje się również na uzależnienie od opalania, tj. tanoreksja, którego przejawem jest częste korzystanie z solariów^[4].

Wśród negatywnych skutków zdrowotnych korzystania z solariów i nadmiernego opalania najpoważniejsze to choroby nowotworowe. Badania wskazują, że wystawianie się na działanie promieni UV poprzez korzystanie z solariów powoduje czerniaka skóry i raka kolczystokomórkowego, zwłaszcza gdy skorzystanie z takiego urządzenia po raz pierwszy nastąpi w młodym wieku. Opalanie się w solariach może też wywoływać raka podstawnokomórkowego i czerniaka oka^[3].

Szacuje się 3438 z 63942 nowych rozpoznań czerniaka co roku w Europie może być związane z korzystaniem z solariów, z czego 68%, tj. 2341 przypadków, diagnozuje się u kobiet. W efekcie korzystania z solariów co roku z powodu czerniaka umiera w Europie blisko 500 kobiet i 300 mężczyzn. Wskazuje się, że najbardziej narażone na czerniaka są osoby, które zaczęły korzystać z solariów przed 35. rokiem życia. O ile w populacji ogólnej ryzyko to jest wyższe o 15%, o tyle u osób korzystających z solariów poniżej 35. roku życia ryzyko czerniaka skóry jest większe o 75%. Ryzyko to wzrasta proporcjonalnie do liczby i częstotliwości sesji opalania w solarium. Badania dowodzą, że 43% przypadków we Francji i 76% w Australii zachorowań na czerniaka złośliwego skóry u osób przed 30. rokiem życia było powiązane z korzystaniem z solariów^[5].

Z użyciem solarium wiąże się większe ryzyko niektórych chorób skóry, m.in. czerniaka złośliwego^[6]. Ze względu na otrzymanie dużego natężenia w krótkim czasie otrzymujemy 20-krotnie większa dawkę promieniowania^[7] niż ma to miejsce w przypadku naturalnego powolnego opalania^[8]. Skóra przeciętnego Europejczyka nie jest przystosowana do pochłaniania tak dużych ilości promieni UV, co do czasu uzyskania odpowiedniego stopnia trwałej opalenizny jest nie do uniknięcia^[9]. Widoczne jest to u Australijczyków, gdzie ze względu na nieprzystosowanie do klimatu notuje się najwięcej zachorowań na raka skóry niż w jakimkolwiek innym kraju na świecie^[10]. Większość zachorowań obejmuje przedstawicieli potomków Europejczyków.

Wykazano, że użycie solarium nie powoduje wzrostu stężenia endorfin we krwi^[11].

Polska Unia Onkologii podkreśliła, że promieniowanie przyjmowane podczas opalania kumuluje się i dlatego im więcej promieni jest przyjmowanych, tym większe jest ryzyko zachorowania^[12]. Widoczne jest to w wysokiej zachorowalności w krajach zachodnich, gdzie solaria są popularne od kilku dziesięcioleci i niższej w krajach Europy Środkowo-Wschodniej.

Inne negatywne efekty opalania to przyśpieszenie procesu starzenia się skóry^[13]. Odpowiedzialne jest za to głównie promieniowanie UVA, które wpływa na bezpośrednią pigmentację skóry. Mniej odczuwalne i dużo rzadsze jest obciążanie układu krwionośnego. Po 40 minutach spędzonych w solarium (w ciągu 5 sesji po 8 minut) stwierdzono ubytek szarych komórek w mózgu porównywalny do tego, jaki ma miejsce u maratończyka po biegu na pełnym dystansie. Dzieje się to wskutek przegrzania się organizmu i jest to proces naturalny^[14].

Regulacje prawne

Polska

W Polsce od 16 lutego 2018 r. zakazuje się udostępniania solarium małoletnim. W razie wątpliwości co do wieku osoby zamierzającej skorzystać z solarium można żądać okazania dokumentu tożsamości przez tę osobę^[15]. Reklama usług w zakresie solarium jest wzbroniona^[16]. Podmiot świadczący takie usługi uwidacznia informację o powyższym zakazie i szkodliwości korzystania z solarium^[17]. Za naruszenie przepisów ustawy przewiduje się karę pieniężną w wysokości od 1000 do 50 000 złotych^[18].

Niemcy

W Niemczech solarium – ze względu na swoją szkodliwość – zostało zakazane dla niepełnoletnich na równi z alkoholem i papierosami^[19]. Spowodowane było to opublikowaniem raportu, w którym zachorowalność Niemców na raka skóry wzrosła do 170 tys. rocznie (dla porównania w Polsce jest to 10 tys.).

Brazylia

W Brazylii, gdzie wygląd jest niezwykle ważny, a co za tym idzie ogromne rzesze ludności korzystały z tego systemu poprawy wyglądu, solaria zostały zupełnie zakazane^[20].