Strzykacz gwiazdkowaty

Strzykacz gwiazdkowaty (Sphaerobolus stellatus Tode) – gatunek grzybów z rodziny gwiazdoszowatych (Sphaerobolaceae).

Strzykacz gwiazdkowaty

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	gwiazdoszowce
Rodzina	gwiazdoszowate
Rodzaj	strzykacz
Gatunek	strzykacz gwiazdkowaty
Nazwa systematyczna
Sphaerobolus stellatus Tode Fung. mecklenb. sel. (Lüneburg) 1: 43 (1790)

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Sphaerobolus, Geastraceae, Geastrales, Phallomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten opisał w 1790 r. Heinrich Julius Tode w Niemczech^[1]. Ma 17 synonimów. Niektóre z nich:

• Sphaerobolus dentatus (With.) W.G. Sm. 1922
• Sphaerobolus tubulosus Fr. 1823^[2].

Polską nazwę nadał Franciszek Błoński w 1896 r.^[3]

Morfologia

Owocnik

O średnicy od 1 do 3 mm, kulisty i elastyczny, o barwie od białawej do słomkowożółtej. Gleba zawarta jest w gładkiej i lepkiej perydioli. W trakcie wyrzutu zarodników błona zewnętrzna (egzoperydiola) gwałtownie otwiera się w gwiazdę złożoną z 4 do 9 ramion, która odsłania perydiolę. Ta jest wyrzucana (stąd polska nazwa „strzykacz”) na odległość przez gwałtowne rozerwanie i wywrócenie na zewnątrz warstw wewnętrznych, a dzięki swojej lepkiej warstwie przyczepia się do otaczających struktur^[4].

Zarodniki

Bazydiospory elipsoidalno-podłużne, gładkie, o ściankach pogrubionych, jednojądrowe, szkliste, w odczynniku Melzera dekstrynoidalne, cyjanofilne, o średnich wymiarach 6,8–9,2 × 4,7–7,9 µm, Q średnio 1,53. Konidia wydłużone, cienkościenne, dwu lub więcej jądrowe^[4].

Gatunki podobne

Gniazdnica kulista (Nidularia deformis) odróżnia się większeymi podstawkami, epifragmą i licznymi perydiolami na podstawkach^[4].

• 
  Owocnik przed wyrzutem perydioli
• 
  Owocnik po wyrzucie perydioli

Występowanie i siedlisko

Występuje na wszystkich kontynentach poza Antarktydą i na wielu wyspach^[5]. W Polsce Władysław Wojewoda w 2003 r. przytoczył liczne jego stanowiska z uwagą, że z powodu niewielkich rozmiarów często jest przeoczany^[3]. W następnych latach podano nowe stanowiska^[6].

Grzyb saprotroficzny rosnący na próchniejącym drewnie, ściółce i martwych roślinach. występuje w lasach, często w uprawianych lasach sosnowych i świerkowych, w parkach. Owocniki tworzy zwykle od sierpnia do listopada^[3].