Spitsbergen

Spitsbergen – największa wyspa Norwegii, położona w archipelagu Svalbard, na Morzu Arktycznym. Powierzchnia ok. 39 tys. km², górzysta (do 1717 m n.p.m.), w dużej mierze pokryta lodowcami. Odkryta w 1596 roku przez Willema Barentsa. Populacja wyspy szacowana jest na około 2,5 tys. mieszkańców^[1]. Występuje tam rozwinięte rybołówstwo, kiedyś wielorybnictwo. Największe miejscowości to Longyearbyen, Pyramiden oraz Barentsburg, z których dwie ostatnie to dawne radzieckie osady górnicze. Na wyspie znajduje się Polska Stacja Polarna Hornsund.

Spitsbergen

Kontynent	Europa
Państwo	Norwegia
Terytorium zależne	Svalbard
Akwen	Morze Arktyczne
Powierzchnia	39 044 km²
Populacja (2022) • liczba ludności • gęstość	2504[1] 0,076 os./km²
Położenie na mapie Svalbardu Spitsbergen
Położenie na mapie Arktyki Spitsbergen
78°54′N 18°01′E

W dawniejszym nazewnictwie nazwa Spitsbergen określała cały archipelag Svalbard, którego największą wyspę nazywano wtedy Spitsbergenem Zachodnim (Vestspitsbergen).

Historia

W 1194 Spitsbergen został odkryty przez Normanów, a w XV wieku prawdopodobnie także przez Pomorców, rybaków z północnej Rusi, jednak informacje o nowym lądzie nie wykroczyły poza ich kręgi kulturowe^[2]. Za oficjalną datę odkrycia Spitsbergenu uznaje się 17 czerwca 1596 r., kiedy do jego brzegów dotarli Holendrzy w ramach trzeciej z kolei wyprawy, poszukującej Przejścia Północno-Wschodniego. Kapitanami dwóch statków byli Jan Cornelius van Rijp i Jacob van Heemskerck, a głównym nawigatorem Willem Barents. Na mapy nanieśli oni nowy, nieznany ląd, który nazwali Nieuland Spits Bergen, czyli Nowa Ziemia Ostrych Gór^[3].

W wieku XVII wyspy Svalbardu były celem podróży wielorybników. Spitsbergen odegrał rolę jako punkt startowy wszystkich ważniejszych wypraw podbiegunowych w XIX i XX wieku. Z niego wyruszył w 1894 na wyprawę do Ziemi Franciszka Józefa Anglik Frederick George Jackson, a w roku 1896 balonem sterowym Szwed Salomon August Andrée na biegun północny. Jeszcze w XIX wieku sądzono, że morze naokoło bieguna północnego jest wolne od lodów i roi się od zwierząt.

Dolina DeGeerdalen na południe od Isfjorden

Podczas II wojny światowej Norwegia trafiła pod okupację niemiecką. 25 sierpnia 1941 roku marynarka brytyjska z wojskami kanadyjskimi dokonała rajdu na Spitsbergen (operacja Gauntlet), podczas którego zniszczono kopalnie i składy węgla, wykorzystywane przez Niemców, oraz wyewakuowano w całości mieszkających tam obywateli Norwegii i ZSRR^[4].