Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
Stanisław Dunajewski
porucznik piechoty Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari. Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Stanisław Jakub Władysław Dunajewski (ur. 13 sierpnia 1900 w Górze Kalwarii, zm. 20 stycznia 1985 we Wrocławiu) – porucznik piechoty Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.
Remove ads
Życiorys
Podsumowanie
Perspektywa
Członek Polskiej Organizacji Wojskowej[1], w 1917 wstąpił do III Korpusu Polskiego. Podczas wojny polsko ukraińskiej w kwietniu 1918[2] dostał się do niewoli. Pozostawał ukraińskim jeńcem wojennym, aż do swojej ucieczki w czerwcu 1919. Następnie w Oddziale II Dowództwa Okręgu Generalnego „Lublin”. Od grudnia 1919 w 1 pułku strzelców konnych, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, za zasługi odznaczony orderem Virtuti Militari[3][4], który otrzymał z rąk marszałka Józefa Piłsudskiego[5].
W okresie II Rzeczypospolitej po demobilizacji mieszkał w Lublinie, gdzie pracował 1921–1924 w Urzędzie Wojewódzkim[6][7], a następnie w Łodzi, gdzie pełnił funkcję osobistego sekretarza wojewody łódzkiego Władysława Jaszczołta[5][8][9] oraz członka zarządu POW w Łodzi[10]. W latach 30. przebywał w Brazylii[11][12].
Uczestnik wojny obronnej Polski w 1939[13] w 25 pułku piechoty. Żołnierz najpierw Związku Walki Zbrojnej, następnie Armii Krajowej o pseudonimie „Balcer”[11]. Aresztowany przez Niemców, więzień Pawiaka od czerwca do października 1940[14], potem w więzieniu Gestapo na Sterlinga w Łodzi. Wykupiony przez ruch oporu 24 grudnia 1940. Po uwolnieniu służył jako technik w Biurze Informacji i Propagandy AK (referat „N” w Okręgu Warszawa)[15]. Do jego zadań należała praca na powielaczu oraz prowadzenie kartoteki warszawskich Niemców[16], a w okresie od stycznia 1941 do lipca 1941 powielanie ukazującego się w nakładzie 400 egzemplarzy pisma przeznaczonego dla żołnierzy niemieckich Kennst du die Wahrheit[15], we współpracy z grupą tylko jemu znanych współpracowników[16].
Po upadku powstania warszawskiego, w latach 1944–1948 przebywał w Lublinie, gdzie został aresztowany przez NKWD. Od 1948 mieszkał we Wrocławiu, natomiast w 1960 przeprowadził się na stałe do Sobótki. Represjonowany i aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa w czasach stalinowskich[13][5][17].
Kierownik schroniska PTTK im. Romana Zmorskiego na Ślęży, następnie pracownik fizyczny[18] w stacji przekaźnikowej na Ślęży[19][20], od 1960 referent najpierw w Miejskiej Radzie Narodowej w Sobótce[21], a następnie aż do emerytury w 1967 w Muzeum Ślężańskim[22].
Działacz Oddziału Wrocławskiego Polskiego Towarzystwa Archeologicznego[23][24]. Założyciel[25], działacz[26] i w latach 1961–1966 sekretarz Towarzystwa Miłośników Ziemi Ślężańskiej (1959–1987)[27]. Współtwórca organizowanych od 1957 „Dni Ślęży”[25][28], które dzięki jego zabiegom przekształciły się w imprezę cykliczną[28].
W 1954 został mianowany pierwszym społecznym konserwatorem zabytków na Dolnym Śląsku[29]. W 1956 przyczynił się do zabezpieczenia odkrycia cmentarzyska łużyckiego w Jordanowie Śląskim[30]. W 1958 kierował pracami zabezpieczającymi rzeźby kultowe na Ślęży[28]. W 1963 przyczynił się do ocalenia cmentarzyska łużyckiego w Wierzbicach[31]. Autor programu zaprojektowanego w 1963 przez Ryszarda Natusiewicza stoiska archeologicznego w Jordanowie Śląskim[18]. Przyczynił się do odkrycia w 1975 osady łużyckiej w Będkowicach[32]. Dzięki jego działalności uchroniono w 1979 cenne stanowiska archeologiczne znajdujące się w Świątnikach[33].
Był jednym z inicjatorów reaktywacji[25][34] oraz pierwszym opiekunem Muzeum Ślężańskiego w Sobótce, któremu w dniu 20.06.1992 w ramach obchodów XXX-lecia Muzeum[35] nadano jego imię[36][37]. Osobiście brał udział w remontowaniu pomieszczeń dawnego „Domu Opata”, w którego pomieszczeniach w okresie 1926-1945 funkcjonowało niemieckie Heimatmuseum (Muzeum Regionalne)[37], zabiegał o środki na utworzenie muzeum[38], a także osobiście przywoził eksponaty do lapidarium jak np. późnośredniowieczny krzyż kamienny z Proszkowic[39][40].
Autor nazw obiektów w masywie Ślęży Droga Piotra Własta oraz Dęby[41], określany był mianem „Strażnik Śląskiego Olimpu”[18].
Zmarł w 1985 we Wrocławiu[5] i został pochowany na cmentarzu komunalnym w Sobótce przy ul. Słonecznej (sektor 5, rząd 5, miejsce 76)[42].
Jego imię nosiła projektowana ulica w miejscu obecnej ulicy Panoramy Ślężańskiej w Sobótce[43][44][45].
Remove ads
Życie prywatne
Syn malarza Włodzimierza Dunajewskiego i artystki dramatycznej scen polskich Antoniny Dunajewskiej z Duchnowskich. Żonaty (1929) z Adelą Piotrowską (zm. 1988), miał jedną córkę Ilonę (1931-1961)[5][42].
Ordery i Odznaczenia
- Order Virtuti Militari V klasy (nr 6904)[3][46]
- Krzyż Niepodległości[47]
- Krzyż Walecznych[3]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[3]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[3]
- Medal 10 Rocznicy Wojny Niepodległościowej[48]
- Srebrny Krzyż Zasługi[3][49]
- Krzyż Armii Krajowej (nr 13697)
- Honorowy Obywatel Sobótki[21]
- Złota Honorowa Odznaka PTTK[50]
- Złota Odznaka Za Opiekę nad Zabytkami
- Medal Międzysojuszniczy „Médaille Interalliée”
Awanse
Wywód genealogiczny
| Jan Dunajewski |
Emilia Kulczycka |
Kazimierz Duchnowski |
Maria Hirszberg | ||||||||||
| Włodzimierz Dunajewski (1869-1905?) |
Antonina Duchnowska (1883-1958) |
||||||||||||
| Stanisław Jakub Władysław Dunajewski ur. 13 sierpnia 1900, zm. 20 stycznia 1985 |
Przypisy
Bibliografia
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads