Stary Łupków

Stary Łupków – osada, dawna wieś położona w południowo-wschodniej Polsce w województwie podkarpackim, w powiecie sanockim, w gminie Komańcza^[2]^[4].

Szybkie fakty Państwo, Województwo ...

W Starym Łupkowie znajduje się tunel kolejowy wybudowany w 1874 pod Przełęczą Łupkowską, łączący polską i słowacką sieć kolejową.

Ta sekcja od 2011-01 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Wieś została założona w 1526 na prawie wołoskim przez braci Olechnę i Iwaśka ze Szczawnego w przywileju wymieniania jako Zubkow^[5]. Tereny te prawdopodobnie były już wówczas zamieszkane^[6].

Przez osadę w 1619 r. przechodzili lisowczycy. 20 listopada 1619 r. lisowczycy, pod dowództwem Walentego Rogawskiego (w sile 10 tysięcy), nie prowadząc taborów, nie musieli szukać dogodnego przejścia przez góry i wybrali nie strzeżoną przez wojska Jerzego I Rakoczego Przełęcz Łupkowską i dzięki temu przeszli na tyły jego wojska i zaskoczyli, lekceważących ich, Węgrów. 21 listopada doszło do zwycięskiej dla lisowczyków bitwy pod Zavadą.

Do roku 1772 wieś leżała w województwie ruskim, ziemia sanocka. Od 1772 Łupków należał do cyrkułu leskiego, a następnie sanockiego w Galicji.

W Powstaniu Krakowskim 22 lutego 1846 r. od Przełęczy Łupkowskiej, z okolic Kalnicy i Leska, miał atakować Sanok Jerzy Bułharyna, dowodzący siłami miejscowymi i słowackimi. Po kilku potyczkach przy dojściu do Zahutynia i nie mając wsparcia, od północy, wycofał się na Węgry.

W połowie 1872 roku zbudowano trasę kolejową pod nazwą Pierwsza Węgiersko-Galicyjska Kolej Żelazna, która połączyła – poprzez Przełęcz Łupkowską – ówczesną Galicję z Węgrami, a docelowo Budapeszt ze Lwowem. Pod Przełęczą wybudowano tunel o długości 416 m. Po zbudowaniu kolei, w sąsiedztwie Łupkowa powstała osada kolejarska, nazwana obecnie Nowy Łupków. W czasie I wojny światowej w 1915 roku doszło do uszkodzenia tunelu przy wycofywaniu się wojsk austro-węgierskich. Od listopada 1918 do stycznia 1919 istniała tu Republika Komańczańska.

Staraniem PTT w Sanoku pod koniec marca 1938 w tzw. „Wartowni” przy tunelu otwarto schronisko^[7].

W czasie II wojny światowej tunel kolejowy był dwa razy uszkodzony – 1 września 1939 r. Wojsko Polskie uniemożliwiło wykorzystanie tunelu przez najeżdżającą armię niemiecką. Przełęcz tę Niemcy przekroczyli dopiero 12 września 1939 r.

W czasie wycofywania się przed Armią Czerwoną w 1944 r. tunel zaminowali Niemcy i po raz kolejny wysadzono w powietrze.

W latach międzywojennych wieś zaczęła się rozwijać jako letnisko i zimowisko oraz powstało schronisko turystyczne. Wiosną 1946 tereny te były obszarem walk z UPA. 25 marca 1946 siły UPA zaatakowały strażnicę WOP i posterunek straży kolejowej w Łupkowie; atak odparto, lecz następnie wojska wraz z polską ludnością przeszły na stronę słowacką wobec braku możliwości dalszej obrony^[6].

30 maja 1946 oddział UPA wszedł do wyludnionej wioski i spalił 111 domów, 4 domy ocalały z pożogi (dwa z nich do dnia dzisiajszego jeszcze ocalały). Łemkowska ludność wioski została wcześniej przymusowo wysiedlona przez odziały WP na tereny ZSRR^[8].

Wieś obecnie jest mocno wyludniona, pozostał budynek stacji kolejowej, kilka starych domów oraz pewna liczba nowo wybudowanych.

Parafia łacińska w Bukowsku do 1947. Osada sąsiaduje ze słowackim historycznym regionem Zemplín.

Położenie geograficzne

Historia

Transport

Galeria

Zobacz też

Przypisy

Linki zewnętrzne

Wikiwand - on