Bukowsko

Bukowsko – wieś (w latach 1748–1934 miasto), siedziba gminy Bukowsko w powiecie sanockim województwa podkarpackiego^[3][5]. Ma status sołectwa^[6].

Bukowsko

wieś
Centrum Bukowska
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	sanocki
Gmina	Bukowsko
Liczba ludności (2023)	1883[1]
Strefa numeracyjna	13
Kod pocztowy	38-505[2]
Tablice rejestracyjne	RSA
SIMC	0346543[3]
Położenie na mapie gminy Bukowsko Bukowsko
Położenie na mapie Polski Bukowsko
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Bukowsko
Położenie na mapie powiatu sanockiego Bukowsko
49°28′43″N 22°03′37″E[4]
Strona internetowa

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Bukowsko

Wieś leży nad potokiem Bukowiec oraz Sanoczek w dorzeczu Sanu, 16 km na południowy zachód od Sanoka, na Pogórzu Bukowskim.

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Bukowsko. W latach 1975–1998 miejscowość należała do województwa krośnieńskiego.

Wieś położona jest przy drodze wojewódzkiej nr 889 z Sieniawy, przez Nowotaniec do Szczawnego. 17 km od drogi krajowej nr 28. Najbliższe przejścia graniczne przez Radoszyce drogą 892 na Słowację – 21 km (przejście drogowe – pojazdy do 7,5t). Nazwa wsi pochodzi od polskiej lub ukraińskiej nazwy buka. Najstarsze zapisane nazwy miejscowości Bukowsko to: Bucowsko, Bvkowsko (XV wiek), Bukosko (1785); w brzmieniu ukraińskim: Bukivs’ko (1851); w brzmieniu łemkowskim: Butiwsko, Bukowsko, Bukisko, w jęz. jid. בוקאווסק Bikofsk. Na radzieckich mapach woj. z okresu II. w.ś. jako Буковско.

Pobliskie wsie Wola Sękowa Nowotaniec Wolica Tokarnia Bukowsko Morochów Karlików Wola Piotrowa Wysoczany

Pobliskie miasta Rymanów Brzozów Sanok Dukla Bukowsko Zagórz Svidnik Medzilaborce Lesko

Części wsi

Integralne części wsi Bukowsko^[5][3]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0346550	Brogówka	część wsi
0346566	Łazy	część wsi
0346572	Miasteczko	część wsi
0346589	Nędze	część wsi
0346595	Sanoczki	część wsi

Historia

Osobny artykuł: Historia Bukowska.

Bukowsko - 1936

W dokumentach z 1361 i 1468 roku miejscowość wzmiankowana jako Bukowsko Inferius. Pierwszymi odnotowanymi sołtysami bukowskimi byli Johannes scultenus de Bukowsko, a następnie Janek scultelo w 1436 roku. Od 1435 roku Piotr ze Zboisk, Petrus de Boyska, Petrus de Tyrawa, ożeniony z Małgorzatą, 1434–1465 chorąży sanocki, właściciel Zboisk, Wolicy, Bełchówki i Zahoczewia, dziedziczył też Bukowsko następnie dobra te zostaną skasowane za opieszałości wojenne. Przed 1468 rokiem wieś została zaludniona przez schizmatyków, którzy w następnych latach powrócili do wiary katolickiej. Od 1477 roku wieś znalazła się w dobrach które dzierżawili Jan Herburt z Felsztyna i Odnowa, następnie jego syn Piotr Herburt Felsztyński, a następnie wnuk Mikołaj Herburt Odnowski z Felsztyna wojewoda sandomierski.

Pomnik Józefa Piłsudskiego w Bukowsku, 1936

We wsi zamieszkiwała w XV wieku ludność w przewadze polska. W okresie reformacji Bukowsko sprzyjało braciom polskim i było jednym ze znaczniejszych ośrodków reformacji w regionie. W XVIII i XIX wieku było niewielkim miasteczkiem. Przed 1716 rokiem pomiędzy dolną a górną częścią wsi została lokowana osada targowa, która dała następnie początek osadzie małomiasteczkowej i miastu. Do 1772 roku miasteczko należało administracyjnie do ziemi sanockiej województwa ruskiego w I Rzeczypospolitej.

Zdjęcia Bukowska spalonego przez UPA

Bukowsko było palone przez UPA w marcu, kwietniu i listopadzie 1946

Spalona szkoła

Widok ogólny na miasteczko

Po I rozbiorze Polski znalazło się w cyrkule leskim, a następnie w sanockim. W wydanym po raz pierwszy w 1786 r. dziełku pt. „Geografia (...) Galicyi i Lodomeryi” jego autor, Ewaryst, hrabia Kuropatnicki, scharakteryzował je krótko: Bukowsko. Miasteczko na woły i bydło jarmarkami sławne.^[7] Po reformie administracyjnej w 1864 roku Bukowsko było siedzibą powiatu sądowego w Galicji. W połowie i pod koniec XIX wieku właścicielką posiadłości tabularnej w Bukowsku była (dożywotnio) Agnieszka Rylska^[8][9]. W 1911 właścicielem tabularnym był Kazimierz Rodkiewicz^[10]. W okresie wojny mieścił się w Bukowsku sztab niemieckich wojsk okupacyjnych gen. Würtza. W tym też czasie Bukowsko przynależało do placówki nr IV w Nowotańcu, podległej Komendzie Obwodu AK w Sanoku. Łącznie w latach 1940–1944 w wyniku zbrodni niemieckich, przy częstym udziale kolaborantów ukraińskich (donosy, aresztowania przez Ukraińską Policję Pomocniczą), zginęło 36 polskich mieszkańców Bukowska^[11]. Bukowsko było następnie palone przez oddziały UPA trzy razy: w marcu, kwietniu i listopadzie 1946 roku. W 1946 roku Bukowsko, po prawie 200 latach, utraciło prawa miejskie.

Religie i wyznawcy

Katolicy obrządku łacińskiego

Kościół parafii Podwyższenia Krzyża Świętego

W Bukowsku od 1748 roku znajduje się parafia rzymskokatolicka pw. Podwyższenia Krzyża Świętego. Parafia obejmowała swoim zasięgiem do 1947 roku, m.in. miejscowości: Bukowsko, Wolica, Wola Piotrowa, Wisłok, Bełchówka, Wisłok Wielki, Przybyszów, Płonna, Czystogarb, Smolnik, Osławica, Wysoczany, Turzańsk, Wola Michowa.

Protestanci

W okresie reformacji miejscowość była ośrodkiem kalwinizmu, a następnie ok. 1653 roku, braci polskich; (1558–1721 koniec III wojny północnej). Od lat 60. XX wieku na terenach ościennych rozwija się protestancka Ewangeliczna Wspólnota Zielonoświątkowa.

Upamiętnienia

• Pomnik Józef Piłsudskiego, odsłonięty 3 maja 1936^[12]. Po ataku słowackim na Polskę w 1939 honory przed pomnikiem oddał Minister obrony Słowacji Ferdinand Čatloš^[13]. Pomnik nie istnieje^[14].
• Pomnik Walczącym o Niepodległość Polski

Osoby związane z miejscowością

Tablica upamiętniająca ofiary totalitaryzmu hitlerowskiego i stalinowskiego

Osobna strona: Kategoria:Ludzie związani z Bukowskiem.

• Zbigniew Sienieński (zm. 1567/1568) – kasztelan sanocki
• Krzysztof Ossoliński – wojewoda sandomierski
• Franciszek Maksymilian Ossoliński – marszałek Sejmu
• Józef Kanty Ossoliński – wojewoda wołyński

Honorowi obywatele

• Jan Haszczyc (sędzia, 1867)^[15]
• Aleksander Mniszek-Tchorznicki^[16]
• Leon Studziński^[17]
• Feliks Kiryk (2011)

Ofiary zbrodni katyńskiej

• kpt. Wojciech Bursa ur. 1895, Bukowsko – zam. 1940, Katyń
• przod. Stanisław Chorążek ur. 1893, Lwów – zam. 1940, Kijów (od 1935 komendant posterunku Policji Państwowej w Bukowsku)
• post. Stanisław Kowalik ur. 1893, Bukowsko – zam. 1940, Miednoje
• post. Władysław Wilecki ur. 1911, Bukowsko – zam. 1940, Miednoje
• por. Jerzy Skoczyński ur. 1906, Bukowsko – zam. 1940, Katyń
• kpt. Andrzej Drozd, ur. 1895, Bukowsko – zam. 1940, Charków
• ppor. Jan Krawiec, ur. 1909, Bukowsko – zam. 1940 Charków
• ppor. Adam Orlik, ur. 1902, Bukowsko – zam. 1940, Katyń

Atrakcje

Festiwal Bukowskie Prezentacje Folklorystyczne

Mapa Bukowska z roku 1906

Historyczny Herb Bukowska

Farma Wiatrowa Bukowsko-Nowotaniec

Zobacz też

• Cmentarz żydowski w Bukowsku
• Miejscowości w Polsce pozbawione praw miejskich
• Pogórzanie wschodni

Bibliografia

• Akta Grodzkie i Ziemskie
• prof. Adam Fastnacht, Osadnictwo Ziemi Sanockiej w latach 1340–1650, Wrocław 1962
• prof. Adam Fastnacht, Słownik Historyczno-Geograficzny Ziemi Sanockiej w Średniowieczu
• prof. Feliks Kiryk, Zarys dziejów Bukowska do 1795
• Rocznik Sanocki t. I 1963 i t. II 1967 i 2006 zob. Feliks Kiryk
• A. Zielecki. Bukowsko w okresie autonomii Galicji, [w:] Ojczyzna bliższa i dalsza. Studia historyczne ofiarowane Feliksowi Kirykowi w sześćdziesiąta rocznicę urodzin. Kraków 1993. s. 243–258
• Jan Radożycki, Aby o nich nie zapomniano, Szczecin 2007