Stryker

Stryker – rodzina kołowych wozów opancerzonych będących na wyposażeniu Armii Stanów Zjednoczonych od roku 2002. Konstrukcja bazuje na kanadyjskim transporterze LAV III (pokrewna wersja LAV-25 obecnie używana jest m.in. przez amerykańską piechotę morską).

Stryker w podstawowej wersji transportera piechoty (M1126 ICV)

Ten artykuł dotyczy wozu bojowego. Zobacz też: inne znaczenia tej nazwy.

Historia konstrukcji

Schemat organizacji brygady Stryker (tzw. brygada lekka)

W październiku 1999 w armii amerykańskiej powstał plan modernizacji wojska. Zakładał on, że wobec obecnych i przyszłych warunków prowadzenia wojny rzeczą decydującą ma być mobilność jednostek. Armia miała być zdolna do przerzucenia brygady w dowolne miejsce na świecie w przeciągu 96 godzin (odpowiednio dywizja – 120 godzin, 5 dywizji – 30 dni)^[1]. Powołano więc do życia tzw. brygady lekkie (później nazwane Stryker Brigade Combat Team – Brygada Stryker), które miały zostać wyposażone w odpowiedni pojazd – odpowiednio mobilny i łatwy w transporcie (przy pomocy C-130), a jednocześnie o lepszym opancerzeniu i sile ognia niż pojazdy rodziny HMMWV^[2]. Na taki pojazd idealnie nadawały się kołowe wozy opancerzone.

Pojazdem na bazie którego miał powstać wóz dla US Army został LAV III. Kontrakt pomiędzy General Dynamics-General Motors Defence Canada a armią amerykańską podpisano w roku 2000. Zakładał on dostarczenie 2131 pojazdów w ciągu 6 lat^[3]. Prace nad amerykańską wersją LAV III przyspieszono po atakach terrorystycznych z 11 września i w ten sposób pierwsze pojazdy w wersji transportowej (M1126 Infantry Carrier Vehicle) przyjęto do uzbrojenia w lutym 2002. Oprócz tego opracowano, także wersje specjalistyczne (pojazd rozpoznawczy czy wóz ewakuacji medycznej), a także niszczyciel czołgów (jako substytut dla czołgu).

Geneza nazwy „Stryker”

Przy wyborze nazwy dla nowego pojazdu zrezygnowano z dotychczasowej praktyki nadawania nazwisk słynnych generałów. Zdecydowano się na nazwę Stryker – na cześć dwóch szeregowców, którzy dostali Medal Honoru: Stuard S. Stryker (bohater II wojny światowej) oraz Robert F. Stryker (bohater wojny wietnamskiej)^[4][3]. W wymowie nazwa ta jest podobna do angielskiego słowa „striker” (tj. „ten, który uderza”).

Stryker z dodatkowymi ekranami przeciwkumulacyjnymi

Konstrukcja

Pojazd niezależnie od wersji posiada taki sam silnik (Caterpillar C7 o mocy 260 kW (350 KM)) i podwozie. Poszczególne wersje różnią się wyposażeniem, uzbrojeniem i ewentualnie konstrukcją nadwozia pojazdu. Wóz posiada trakcję kołową 8x8. Według założeń technicznych^[jakich?] osiąga on prędkość maksymalną ok. 96 km/h (60 mil/h) oraz posiada zasięg maksymalny do ok. 482 km (300 mil).

M151 Protector z zamontowanym na nim Browning M2

Opancerzenie

Kadłub pojazdów typu Stryker wykonany jest z wysokiej jakości płyt stalowych. Zapewniają one ochronę przed ostrzałem pociskami przeciwpancernymi kal. 7,62 mm. Pancerz jest dodatkowo wzmocniony ceramicznymi płytami, który chronią przed pociskami kal. 14,5 mm, a także przed odłamkami z amunicji artyleryjskiej 152 mm.

W celu ochrony przed atakiem z ręcznych granatników przeciwpancernych (np. RPG-7) pojazdy można wyposażyć w dodatkowe osłony przed pociskami z głowicą kumulacyjną (tzw. klatki).

Latem 2003 pojawiły się problemy z odpornością pancerza ceramicznego na amunicję kal. 14,5 mm. W celu wzmocnienia ochrony producent zaproponował „dopancerzenie” 3 mm stalową blachą. Wzrost wagi związany z zamontowaniem dodatkowego opancerzenia uniemożliwia jednak transport na pokładzie C-130. Ostatecznie problem rozwiązano zmieniając rodzaj i dostawcę pancerza ceramicznego.

Podwozie zostało wzmocnione tak, żeby zapewnić ochronę załogi przed minami^[3].

Uzbrojenie

Podstawowym uzbrojeniem większości wersji jest zdalnie sterowany moduł uzbrojenia M153 CROWS II z zamontowanym na nim granatnikiem Mk 19 lub wkm Browning M2. Niektóre wozy są wyposażone w CROWS-J pozwalający dodatkowo na użycie pocisków przeciwpancernych Javelin. Niektóre warianty specjalistyczne dysponują tym samym uzbrojeniem, ale obsługiwanym manualnie przez żołnierza, bez wykorzystania modułu uzbrojenia.

Nowsze wersje wozu jak M1296 ICV-D czy M1304 ICVVA1 dysponują systemami wieżowymi z 30 mm armatą automatyczną M813 (pochodna Mk 44S Bushmaster II) w wieży firmy Konsberg (M1296) lub Rafael (M1304). Drugi wóz ma również opcję użycia ppk Javelin.

Głównym uzbrojeniem wycofanego już z użycia wozu wsparcia bojowego M1128 MGS była wysokociśnieniowa armata gwintowana M68A2 kal. 105 mm (pochodna brytyjskiej L7). Armaty tego typu były używane m.in. we wczesnych wersjach czołgu Abrams i w czołgach M60.

Warianty specjalistyczne mogą dysponować innym uzbrojeniem jak moździerz kalibru 120 mm lub przeciwpancerne pociski kierowane rodziny TOW.

Stryker w wersji rozpoznawczej (M1127 RV)

Stryker w wersji M1128 MGS

Warianty

Warianty na oryginalnej platformie wprowadzone na wyposażenie US Army od 2002 roku:

• M1126 Infantry Carrier Vehicle (ICV) – wersja podstawowa, transporter piechoty. Uzbrojony w wkm M2 lub granatnik Mk19 w zdalnie sterowanym module M153 CROWS. Przedział transportowy mieści 9 żołnierzy, załoga to 2 żołnierzy (kierowca i dowódca-operator uzbrojenia). Wprowadzony do US Army w roku 2002.
• M1127 Reconnaissance Vehicle (RV) – wersja rozpoznawcza. Uzbrojenie stanowi wkm M2 lub granatnik Mk19 w ręcznie sterowanej obrotnicy, na której zamontowany jest również system sensorów rozpoznawczych LRAS3 (Long-Range Advanced Scout Surveillance System). Przedział transportowy mieści 6 żołnierzy.
• M1128 Mobile Gun System (MGS) – Wóz wsparcia ogniowego (WWO) na podwoziu kołowym. Główne uzbrojenie stanowi armata M68A2 kal. 105 mm w wieży szczątkowej (załoga znajduje się pod pierścieniem wieży, wewnątrz wozu). Wprowadzony do US Army w roku 2005^[5]. Wpierw zredukowano ich liczbę przypadającą na batalion, później zrezygnowano z opracowania wersji na nowej platformie DVH by ostatecznie wycofać te wozy z użycia w 2022 roku.
• M1129 Mortar Carrier (MC) – nośnik moździerza M120 kal. 120 mm na podwoziu transportera Stryker. Moździerz zamontowany jest wewnątrz wozu w tylnej jego części i może prowadzić ogień po otwarciu części dachowej nad tyłem wozu. Dodatkowym wyposażeniem może być wynośny moździerz kalibru 81 lub 60 mm. Na wyposażeniu US Army od roku 2005. Załoga liczy 5 żołnierzy.
• M1130 Commander’s Vehicle (CV) – wóz dowodzenia wyposażony w systemy łączności i wymiany informacji (C4ISR). Może zostać podłączony pod zewnętrzne źródło zasilania i zewnętrzną łączność, nawet gdy jest przewożony na pokładzie statku lub samolotu. Uzbrojony w wkm M2 lub granatnik Mk19 w zdalnie sterowanym module M153 CROWS.
• M1131 Fire Support Vehicle (FSV) – wóz kierowania ogniem artylerii, Uzbrojenie stanowi wkm M2 lub granatnik Mk19 w ręcznie sterowanej obrotnicy, na której zamontowane są również sensory służące do śledzenia celów. Wóz ma rozbudowane systemy łączności i transmisji danych, jest kompatybilny pod tym względem z systemami używanymi w pododdziałach artylerii. Załoga to 3 żołnierzy.
• M1132 Engineer Squad Vehicle (ESV) – transporter drużyny saperów z wyposażeniem, może być używany jako nośnik systemów do trałowania naciskowego lub elektronicznego, lub też zostać wyposażony w lemiesz. Uzbrojony w wkm M2 lub granatnik Mk19 w zdalnie sterowanym module M153 CROWS.
• M1133 Medical Evacuation Vehicle (MEV) – wóz ewakuacji medycznej z trzyosobową załogą i mogący transportować do 6 rannych
• M1134 Anti-Tank Guided Missile Vehicle (ATGMV) – samobieżna wyrzutnia rakiet przeciwpancernych. Główne uzbrojenie stanowi wyrzutnia pocisków TOW. Załoga liczy 4 żołnierzy.
• M1135 Nuclear, Biological, Chemical, Reconnaissance Vehicle (NBCRC) – pojazd rozpoznania NBC. Ma zastąpić pojazdy M93 Fox w US Army. Wóz znacząco odbiega konstrukcyjnie od innych wariantów, tylna część wozu (nad 3 i 4 osią) zamiast zamkniętego przedziału desantu zawiera częściowo otwartą przestrzeń, w której znajdują się sensory do wykrywania skażenia. Ze względu na skomplikowaną konstrukcję nie zdecydowano się na opracowanie wersji na nowym nośniku, wciąż w użyciu. Uzbrojony w wkm M2 lub granatnik Mk19 w zdalnie sterowanym module M153 CROWS. Załoga liczy 4 żołnierzy.
• M1296 Infantry Carrier Vehicle Dragoon (ICV-D) – opracowany i zakupiony w ramach pilnej potrzeby operacyjnej wóz piechoty wyposażony w wieżę MCT-30 firmy Kongsberg z 30 mm armatą M813. Wóz częściowo zastępuje wozy M1126 ICV na wyposażeniu 2. Pułku Kawalerii. Jest bezpośrednią odpowiedzią na potrzebę zrównoważenia wozów takich jak rosyjski BTR-82A na europejskim teatrze działań. Wozy te to zmodernizowane, używane M1126 ICV. Po wyposażeniu w dużą wieżę wóz jest ok. 2 ton cięższy od wozu bazowego (ma masę bliską M1128 MGS) co odbija się na jego mobilności w trudnym terenie. Konwersji poddano 8 prototypów oraz 83^[6] wozy M1126 ICV. 2. Pułk Kawalerii jest jedynym użytkownikiem tej wersji używając 81 M1296 ICV-D uzupełnionych 83 M1126 z modułem M153A4 CROWS-J, pozwalające na użycie ppk Javelin. Wozy weszły na uzbrojenie w maju 2018. Koncepcja jest kontynuowana w wozach M1304 ICVVA1-30MM opartych na nowej platformie. Podobnie jak w podstawowym wozie załoga to 2 żołnierzy oraz 9 żołnierzy desantu.

Warianty wozów Stryker o polepszonej odporności określane jako "dubble V hull", wprowadzona na wyposażenie US Army od 2011 roku, były traktowane jako rozwiązanie pośrednie, przed wprowadzeniem docelowych wozów DVH-A1. Przyspieszono wprowadzenie wozów zapewniającą lepszą przeżywalność załogi w związku z ich służbą w Iraku i Afganistanie. Wozy M1135 NBCRC i M1128 MGS nie zostały przeniesione na nową platformę.

• M1256 Infantry Carrier Vehicle (ICVV) - wóz na nowej platformie, o zwiększonej odporności kadłuba na miny oraz z innymi zmianami eksploatacyjnymi. Zastępuje transporter piechoty M1126 ICV. Wersja tego wozu doposażona o wyposażenie rozpoznawcze określana M1256 ICVV-S zastąpiła M1127 RV
• M1252 Mortar Carrier Vehicle (MCVV) - nośnik moździerza M120 kal. 120 mm, zastępuje M1129 MC
• M1255 Commander’s Vehicle (CVV) – wóz dowodzenia, zastępuje M1130 CV
• M1251 Fire Support Vehicle (FSVV) – wóz kierowania ogniem artylerii, zastępuje M1131 FSV
• M1257 Engineer Squad Vehicle (ESVV) – transporter drużyny saperów, zastępuje M1132 ESV
• M1254 Medical Evacuation Vehicle (MEVV) – wóz ewakuacji medycznej, zastępuje M1133 MEV
• M1253 Anti-Tank Vehicle (ATVV) – samobieżna wyrzutnia rakiet przeciwpancernych, zastępuje M1134 ATGMV.

Warianty wozów Stryer "dubble V hull A1", o zwiększonej odporności, mocniejszym napędzie (nowy silnik Caterpillar C9 o mocy 336 kW (450 KM)), mocniejszym generatorze prądu oraz dopuszczalnej masie całkowitej wozu podniesionej do ok. 28 ton. Dostawy do US Army rozpoczęły się w 2016 roku, proces przezbrajania wszystkich 7 brygad w wozy DVH-A1 ma zakończyć się w 2028 roku. Pod względem wyposażenia zadaniowego wozy A1, są adaptacją wozów "dubble V hull" i noszą te same oznaczenia z dodanym A1, wyjątkiem jest jedynie nowy wariant wozu z armatą 30 mm i ppk Javelin.

• M1256A1 Infantry Carrier Vehicle (ICVVA1)
• M1252A1 Mortar Carrier Vehicle (MCVVA1) ^[7]
• M1255A1 Commander’s Vehicle (CVVA1)
• M1251A1 Fire Support Vehicle (FSVVA1)
• M1257A1 Engineer Squad Vehicle (ESVVA1)
• M1254A1 Medical Evacuation Vehicle (MEVVA1)

• M1253A1 Anti-Tank Vehicle (ATVVA1)
• M1265A1 Mobile Short-Range Air Defense (M-SHORAD) - Nowy wariant przeciwlotniczy do osłony ugrupowań sił własnych. Uzbrojony w 30 mm armatę XM914 (pochodna M230 ze śmigłowca Apache), 7,62 mm karabin maszynowy M240 oraz pociski przeciwlotnicze FIM-92 Stinger. Prowadzono pracę nad integracją naprowadzanych radarowo pocisków AGM-114L Longbow Hellfire jednak seryjne wozy nie używają ich. Wóz wykonuje zadania analogiczne do M6 Bradley Linebacker w ugrupowaniach ciężkich.

• M1296A1 Infantry Carrier Vehicle Dragoon (ICVDA1) – Konwersja wozów ICV-D do platformy podwozie A1 co obejmuje m.in. zupełnie nowy kadłub, w użyciu przez 2 Pułk Kawalerii po konwersji na wozy wersji A1.

• M1304 Infantry Carrier Vehicle (ICVVA1-30MM) - Wóz powstał jako docelowy następca, i na bazie doświadczeń z wariantem M1296 ICV-D. W kwietniu 2019 podjęto decyzję o wyposażeniu wozów piechoty A1 w system wieżowy z armatą 30 mm, ze względu na większą nośność nowej wersji podwozia Strykera zdecydowano się na inny system wieżowy (o większych możliwościach, ale i większej masie). Wybrano więżę Rafael Samson Mk-II PRO wyposażoną w armatę 30 mm M813 oraz ppk Javelin (amerykańskim partnerem jest Oshkosh, który odpowiada za integrację). Pierwszym użytkownikiem jest 2. Brygadowy Zespół Bojowy z 7. Dywizji Piechoty, docelowo otrzymają go również 2 inne brygady. ^[8][9]Jeśli brygada jest wyposażona w wozy z armatą 30 mm, to ma ich etatowo 83 sztuki.

Użycie pojazdu w warunkach bojowych

Stryker po wybuchu miny pułapki

Strykery swój chrzest bojowy odbyły podczas misji stabilizacyjnej w Iraku (od listopada 2003). W lecie 2009 roku pierwsze Strykery skierowano do Afganistanu.

W raportach stwierdzono bardzo zadowalającą ochronę pojazdu przed IED. Nawet jeśli w wyniku działania miny-pułapki pojazd został zniszczony, to często nie było ofiar wśród załogi^[10].

Użytkownicy

 Stany Zjednoczone - obecnie 7 brygad wyposażonych w kto Stryker

• US Army:
  • 2. Pułk Kawalerii “Dragoons” (Rose Barracks, Vilseck, Germany) - użytkownik Strykera od 2003, do 2018 pułk otrzymał 81 wozów M1296 ICV-D z armatą 30 mm i 83 wozy M1126 ICV z modułem M153A4 CROWS-J mającym możliwość użycia ppk Javelin.
  • 1. Brygadowy Zespół Bojowy “Raider Brigade”, 4. Dywizja Piechoty (Fort Carson, Colorado) - użytkownik Strykra od 2018 (konwersja z brygady piechoty)
  • 2. Brygadowy Zespół Bojowy “Warrior Brigade”, 4. Dywizja Piechoty (Fort Carson, Colorado) - użytkownik Strykera od 2003
  • 1. Brygadowy Zespół Bojowy “Ghost Brigade”, 7. Dywizja Piechoty (Joint Base Lewis-McChord, Washington) - przed 2024 pod 2 Dywizją Piechoty, użytkownik Strykera od 2002
  • 2. Brygadowy Zespół Bojowy “Lancer Brigade”, 7. Dywizja Piechoty (Joint Base Lewis-McChord, Washington) - przed 2024 pod 2 Dywizją Piechoty, użytkownik Strykera od 2003, pierwszy użytkownik M1304 ICVVA1 z armatą 30 mm które otrzymał w 2025

• US National Guard:
  • 56. Brygadowy Zespół Bojowy “Independence Brigade”, 28 Dywizja Piechoty (Biddle National Guard Base, Willow Grove, Pennsylvania) - użytkownik Strykera od 2016 (konwersja z brygady piechoty)
  • 81. Brygadowy Zespół Bojowy “Raven Brigade”, 36 Dywizja Piechoty (Seattle, Washington) - użytkownik Strykera od 2016 (konwersja z brygady pancernej)

• USSOCM:
  • 75 Pułk Rangers - wozy Stryker były w ograniczonym zakresie wykorzystywane przez elementy wojsk specjalnych, wozy widziane były w Iraku, Afganistanie i Syrii. Wozy były modyfikowane, m.in. niektóre egzemplarze uzbrojono w M134 Minigun. Wozy używane przez pułk były to zarówno wozy z płaskim dnem jak i DVH.

•  Tajlandia: 120 pojazdów M1126 w latach 2019–2020^[11][12]
•  Ukraina: Kraj ten otrzymał 400 wozów rodziny Stryker (m.in podstawowy wariant M1126 i wersję dla saperów M1132 wraz dodatkowym wyposażeniem)^[13]

Zobacz też

Zobacz multimedia związane z tematem: Stryker

• Mowag Piranha
• ASLAV
• NZLAV
• KTO Rosomak