Sztandar

Sztandar – rodzaj flagi funkcjonującej jako symboliczny znak rozpoznawczy instytucji (np. oddziału wojskowego, stowarzyszenia, miasta, szkoły itp.) Występuje wyłącznie w jednym egzemplarzu, unikalnym dla reprezentowanego podmiotu.

Sztandar 2 Przasnyskiego Ośrodka Radioelektronicznego

Budowa

Składa się z płata i drzewca zakończonego głowicą. Płat ma różne wzory na obu stronach, przeważnie obszyty jest frędzlą i przymocowany do drzewca skórzanym rękawem i ozdobnymi gwoździami. Pod głowicą wiązane są wstęgi i szarfy w barwach narodowych lub orderów i odznaczeń, którymi posiadacz sztandaru został odznaczony. Pod wstęgami mogą być mocowane odznaki odznaczeń.

Historia

Sztandar wywodzi się z dawnych weksyliów (znaków bojowo–rozpoznawczych), które służyły do łączności między wodzem a oddziałem. W starożytności były używane przez Babilończyków, Egipcjan, Greków, Persów^[1]. Ze znakami tymi wiązano pewne treści ideowe. Uroczyście obchodzono dzień otrzymania znaku w legionach rzymskich, bowiem oznaczał on powstanie oddziału, a jego utrata powodowała rozwiązanie oddziału^[1]. Znaków bojowych używali również w V wieku Germanie, Celtowie oraz Hunowie. W pierwszej połowie XII wieku Słowianie na Rusi wykorzystywali zdobyte znaki bojowe do wciągania w zasadzkę wojowników przeciwnika. W oddziałach jazdy używano małych chorągwi zwanych kornetami^[1]. Podczas walki był zawsze rozwinięty i otoczony doborowymi żołnierzami, a na postojach zaciągano przed nim warty^[1].

Sztandary Wojska Polskiego

Osobny artykuł: Polskie sztandary wojskowe.

Sztandar jest znakiem jednostki wojskowej Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Jest on symbolem sławy wojennej i tradycji oraz wierności, honoru i męstwa, których Ojczyzna wymaga od swych żołnierzy^[2].

Sztandary były bardzo różne w formie, rysunku i wielkości. Dopiero po odzyskaniu niepodległości w 1918 podjęto próbę ujednolicenia znaków wojskowych jednak nie były one rygorystycznie przestrzegane. Kolejne unormowania wyglądu sztandarów miały miejsce w 1927 (zmiana rysunku godła państwowego) i w 1937. Stare (nieregulaminowe) sztandary przekazywane były zazwyczaj do Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie.

Od 1937 sztandar mogły otrzymać:

• formacje liniowe wojska (piechota, kawaleria, saperzy)
  • szkoły oficerskie i podoficerskie tych formacji
• oddziały lądowe marynarki wojennej
• artyleria, broń pancerna, lotnictwo, łączność
  • szkoły oficerskie i podoficerskie tych formacji
• samodzielne bataliony strzelców.

Sztandar od chwili wręczenia towarzyszył pułkowi w każdej uroczystości i bitwie. Utrata sztandaru oznaczała wymazanie oddziału z rejestru. W przypadku rozwiązania lub rozbicia jednostki w wyniku walk, sztandar był ukrywany (tak by nie dostał się w ręce wroga), dzielony między żołnierzy lub niszczony.

Do 1939 w Wojsku Polskim nadano około 230 sztandarów. Na Zachód, różnymi drogami, przewieziono 42 sztandary (znajdują się w Instytucie Polskim i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie). Około 100 sztandarów odnaleziono po zakończeniu działań wojennych (znajdują się w Muzeum Wojska Polskiego, niektóre we fragmentach).

Polskie dewizy na sztandarach

• 
  Bóg, Honor, Ojczyzna na sztandarze 1 Pułku Artylerii Przeciwlotniczej (PSZ)
• 
  Honor i Ojczyzna na sztandarze 1 Pułku Artylerii Motorowej (II RP)
• 
  Za wolność naszą i waszą – skrócona wersja napisu na sztandarze z manifestacji ku czci dekabrystów w Warszawie 25 stycznia 1831
• 
  Żywią i Bronią na sztandarze kosynierów z czasów insurekcji kościuszkowskiej

Zobacz też

• bandera
• proporzec
• sztandar procesyjny