Tadeusz Olszański (dziennikarz)

Tadeusz Olszański, ps. i kryptonimy Simenfalvy, T.O., tad. (ur. 28 sierpnia 1929 w Stanisławowie, zm. 22 września 2023 w Piasecznie^[1]) – polski dziennikarz, publicysta, tłumacz.

Ten artykuł dotyczy dziennikarza i tłumacza literatury węgierskiej. Zobacz też: inne znaczenia Tadeusz Olszański.

Tadeusz Olszański

Simenfalvy, T.O., tad.

Pełne imię i nazwisko	Tadeusz Arpad Olszański
Data i miejsce urodzenia	28 sierpnia 1929 Stanisławów
Data i miejsce śmierci	22 września 2023 Piaseczno
Zawód, zajęcie	dziennikarz, publicysta, tłumacz
Narodowość	polska
Alma Mater	Uniwersytet Warszawski
Rodzice	Tadeusz Olszański Katarzyna Simenfalva
Dzieci	Agata, Michał
Odznaczenia

Grób Tadeusza Olszańskiego na cmentarzu Wojskowym na Powązkach

Życiorys

Urodził się i dzieciństwo spędził na Pokuciu. Był synem Tadeusza (ur. 1878 w Kopyczyńcach pod Tarnopolem) i Katarzyny Simenfalvy (ur. 1898 w Wynohradowie – wówczas węg. Nagyszőlős na Zakarpaciu), z pochodzenia Węgierki.

W czasie II wojny światowej przebywał jako uchodźca na terenie Węgier, gdzie w latach 1943–1944 uczył się w polskim gimnazjum w Balatonboglar^[2].

Maturę zdał w 1949 w I Liceum im. Mikołaja Kopernika w Opolu. W 1952 ukończył studia dziennikarskie na Uniwersytecie Warszawskim. Pracował jako dziennikarz specjalizujący się głównie w tematyce Węgier oraz sporcie. W latach 60. kierował działem sportowym w redakcji „Sztandaru Młodych”. Później pracował w redakcji „Sportowca”, Telewizji Polskiej oraz w Krajowej Agencji Wydawniczej. Jako dziennikarz sportowy sześciokrotnie relacjonował igrzyska olimpijskie (od Rzymu 1960 do Moskwy 1980).

Od 1986 był zastępcą dyrektora, a od 1988 do 1990 dyrektorem Ośrodka Kultury Polskiej w Budapeszcie^[3]. Swoją fascynację narodem, kulturą i kuchnią węgierską opisał w przewodniku kulinarnym Nobel dla papryki. W latach 1990–1994 pracował jako korespondent Polskiego Radia i Telewizji na Węgrzech oraz w Jugosławii. Następnie do końca życia był publicystą tygodnika „Polityka”^[2].

Był autorem książek o tematyce sportowej, kulinarnej i wspomnień. Jako tłumacz dokonał około 40 przekładów literatury węgierskiej, w tym Chłopców z Placu Broni Ferenca Molnára i Byłem asystentem doktora Mengele Miklosa Nyiszli.

Przyznano mu krajowe i zagraniczne nagrody oraz wyróżnienia.

Należał do Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich i Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

W 2008 opublikował wspomnieniową książkę Kresy kresów. Stanisławów, obejmującą okres dzieciństwa spędzonego w Stanisławowie. W 2010 ukazała się druga część: Stanisławów jednak żyje.

Był żonaty z Barbarą Wandą z domu Gościej (1929–2015). Ojciec Agaty (ur. 1957), historyczki sztuki, i Michała, dziennikarza. Jego wnukiem jest komik Piotr Szumowski.

Zmarł w Piasecznie, pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera D 26-21-3)^[4].

Twórczość

• Pięć olimpijskich kółek (1967)
• Magia sportu (1972)
• Szybciej, wyżej, dalej (1972)
• Za metą i dalej (1973)
• Magia igrzysk (1974)
• Podróż na Węgry (1975, seria Ze znaczkiem)
• Czwarta runda (1975)
• Olimpiady letnie (1976, seria Wszystko o...)
• Wyżej, nad poprzeczkę (1976)
• Budapeszteńskie ABC (1976, seria ABC)
• Wszystko za medal. Reportaże z Montrealu (1977)
• Nobel dla papryki (1978)
• Czas igrzysk. Od Aten do Moskwy (1980, współaut. Jan Lis)
• Spotkania z Węgrami (1982)
• Czysta gra (1984, współaut. Jan Lis)
• Piłkarskie mistrzostwa świata (1985)
• Gol! (1986)
• Rycerze fair play (1986, komiks, rys. Bogusław Polch)
• Czas igrzysk (1988, współaut. Jan Lis, Benedykt Nosal, Krzysztof Zuchora)
• Synowie Arpada (1988)
• Jeśli nie wygram, umrę! (1988)
• Została legenda. Rzecz o Feliksie Stammie (1989)
• Podróże z łyżką i widelcem (1994)
• Kuchnia erotyczna (1994)
• Mój brat cię zabije! O wojnie w Jugosławii (1995)
• Węgry. Informator turystyczny (1999)
• Osobista historia Olimpiad (2000)
• Wędrówki po kuchniach świata (2003)
• Na węgierskim stole pysznie i domowo (2003, współaut. Klara Molnar)
• Kresy kresów. Stanisławów (2008)
• Stanisławów jednak żyje (2010)
• Na węgierskim stole (2015, współaut. Klara Molnar)
• Igrzyska osobiście (2021)
• Było, minęło, zostało w pamięci (2022, autobiografia)

Tłumaczenia

• Béla Rajki Technika pływania (1959)
• Sándor Gergely Po grudzie (1965)
• Miklós Nyiszli Pracownia doktora Mengele: wspomnienia lekarza z Oświęcimia (1966; także jako Byłem asystentem doktora Mengele)
• Ferenc Sánta Dwadzieścia godzin: Kronika (1967)
• Tibor Cseres Zimne dni (1968)
• László Gyurkó Lenin – październik (1970)
• Tibor Déry Wyimaginowany reportaż z amerykańskiego pop-festiwalu (1971)
• Géza Ottlik Szkoła na granicy (1973, seria Proza Współczesna)
• Éva H. Balázs O gwiazdce, która uciekła z nieba (1973)
• Tibor Déry Jednouchy (1978, seria Nike)
• József Balázs Madziarzy (1979)
• Ákos Kertész Makra czyli Cena przegranej (1980, seria Kolekcja Literatury Węgierskiej)
• Antal Végh 90 minut (1983)
• László Gyurkó W cieniu śmierci (1987)
• László Gyurkó Błogosławione piekłowędrowanie doktora Faustusa (1987, seria Klub Interesującej Książki)
• Ferenc Molnár Chłopcy z Placu Broni (1989)
• Szabolcs Szerdahelyi Seksobój (1991)
• Béla Hamvas Filozofia wina (2001)

Odznaczenia i nagrody

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1999)^[5]
• Medal 100-lecia Polskiego Komitetu Olimpijskiego (2021)^[6]
• Odznaka Honorowa ZAiKS-u (2009)^[7]
• Krzyż Oficerski Orderu Zasługi Republiki Węgierskiej (Węgry, 2009)^[8][9]

Nagrody

• nagroda Fair Play UNESCO za książkę napisaną z Janem Lisem pt. Czysta Gra (1988)^[10]
• Srebrny Wawrzyn Olimpijski za książki o tematyce sportowej (dwukrotnie)
• Złoty Wawrzyn Olimpijski w dziedzinie literatury za książkę Osobista historia olimpiad
• nagroda literacka im. Tibora Deryego
• Nagroda literacka ZAiKS-u dla tłumaczy (2006)^[7]
• Nagroda Literackiej Premiery Miesiąca za książkę Kresy Kresów, Stanisławów (listopad 2008)^[11]
• Nagroda im. Witolda Hulewicza za całokształt twórczości prozatorskiej, tłumaczenia literatury węgierskiej oraz uprawianie tematyki sportowej (2013)^[12]