Tay Bridge

Tay Bridge – most kolejowy we wschodniej Szkocji (Wielka Brytania) nad zatoką Firth of Tay, łączący Dundee na północnym brzegu ze wsią Wormit(inne języki) na brzegu południowym. Przez most prowadzi główna linia kolejowa z Edynburga do miast północno-wschodniej Szkocji – Dundee i Aberdeen^[1].

Tay Bridge

Tay Bridge widziany z północnego brzegu
Długość całkowita	3264 m
Państwo	Wielka Brytania
Kraj	Szkocja
Miejscowość	Dundee, Wormit(inne języki)
Podstawowe dane
Przeszkoda	Firth of Tay
Liczba torów	2
Liczba przęseł	86
Data budowy	1878
Data zburzenia	1879
Data odbudowy	1887
Położenie na mapie Szkocji Tay Bridge
Położenie na mapie Wielkiej Brytanii Tay Bridge
Położenie na mapie Fife Tay Bridge
Położenie na mapie Dundee Tay Bridge
56°26′13″N 2°59′16″W

Most ma 3264 m długości^[2][3] i 86 przęseł^[4]. Był najdłuższym mostem kolejowym w Wielkiej Brytanii do 2025 roku, kiedy ukończono Colne Valley Viaduct(inne języki) na linii High Speed 2(inne języki)^[5].

Obecnie istniejący most, otwarty w 1887 roku, zastąpił wcześniejszą konstrukcję z 1878 roku, która rok później zawaliła się podczas sztormu^[4]. Jest zabytkiem klasy A (najwyższej)^[2].

Historia

Wcinająca się głęboko w ląd zatoka Firth of Tay przez wieki stanowiła istotną przeszkodę dla transportu między północno-wschodnią a południową Szkocją^[6]. Od średniowiecza przemierzały ją promy^[7].

W latach 40. XIX wieku wybudowano pierwszą linię kolejową, która połączyła Dundee z resztą sieci krajowej. Prowadziła ona wzdłuż północnego brzegu zatoki, do położonego na zachód Perth^[8]. Od 1851 roku alternatywę dla niej stanowiły promy kolejowe kursujące między Broughty Ferry (na wschód od Dundee) a Tayport, dokąd docierała bardziej bezpośrednia linia kolejowa z Edynburga^[a][7]. Linie te należały do konkurujących ze sobą spółek kolejowych^[8].

Spółka North British Railway(inne języki), zarządzająca promami kolejowymi oraz linią z Tayport do Edynburga, od 1862 roku postulowała budowę mostu przez zatokę. Ze względu na zastrzeżenia zgłaszane przez Caledonian Railway(inne języki), właściciela linii do Perth, parlament brytyjski zaaprobował jego budowę dopiero w 1870 roku^[4].

Most zbudowano w latach 1871–1878 według projektu Thomasa Boucha(inne języki)^[4]. Był to most kratownicowy(inne języki) o konstrukcji żelaznej na fundamentach murowanych, z 85 przęsłami^[6]. Kratownice znajdowały się pod pokładem mostu, z wyjątkiem jego środkowej części, gdzie umieszczono je ponad pokładem dla zwiększenia prześwitu na potrzeby żeglugi^[4]. Przez most prowadził pojedynczy tor kolejowy^[1]. Jego otwarcie skróciło czas podróży koleją przez zatokę o godzinę^[9].

Otwarcie mostu spotkało się z wielkim zainteresowaniem opinii publicznej. Wśród osobistości, które przybyły go podziwiać znaleźli się były prezydent Stanów Zjednoczonych Ulysses S. Grant, cesarz Brazylii Piotr II oraz książę Leopold, syn królowej Wiktorii^[9]. Sama królowa przemierzyła most w lecie 1879 roku w drodze do posiadłości Balmoral, wkrótce nadając Bouchowi za zasługi tytuł rycerski^[6].

28 grudnia 1879 roku podczas silnego sztormu środkowa część mostu runęła do wody, wraz ze znajdującym się na nim pociągiem^[6]. W katastrofie zginęło około 75 osób^[6][9]. Komisja badająca okoliczności wypadku ustaliła, że przyczyną zawalenia mostu były wady konstrukcyjne^[6][4], w szczególności niewystarczająca wytrzymałość żelaznych filarów^[1]. Bouch został uznany za głównego odpowiedzialnego katastrofy^[6], on sam zmarł wkrótce po publikacji raportu^[4].

W latach 1882–1887 most odbudowano zgodnie z projektem Williama Henry′ego Barlowa(inne języki). Nowy most ulokowano około 20 m na zachód od pierwotnej lokalizacji, a jego konstrukcja pod wieloma względami bazuje na projekcie Boucha; do jego budowy wykorzystano niezniszczone kratownice starego mostu. Zasadniczą różnicą względem pierwotnej konstrukcji są masywne, żelazne filary^[4] oparte na wypełnionych cementem żelaznych kesonach. Most jest również szerszy od pierwowzoru – prowadzą nim dwa tory kolejowe^[1].

W 1966 roku w sąsiedztwie mostu otwarto drugi, przeznaczony dla ruchu drogowego – Tay Road Bridge(inne języki)^[6].

 

Galeria

• 
  Widok na środkową część mostu; widoczne również fundamenty filarów zniszczonego mostu
• 
  Widok na zatokę Firth of Tay, w kierunku wschodnim; u góry z lewej widoczne przekraczające ją mosty – Tay Bridge (bliższy) i Tay Road Bridge(inne języki) (dalszy)
• 
  Tay Bridge w pierwotnym kształcie (1878–1879)
• 
  Tay Bridge i okoliczna sieć kolejowa na mapie z 1910–1914 roku

Uwagi

1. Linia ta przekraczała również zatokę Firth of Forth, początkowo również za pośrednictwem promów kolejowych, a od 1890 roku mostem Forth Bridge^[8].