Ulica Armii Krajowej w Katowicach

Ulica Armii Krajowej w Katowicach − jedna z ważniejszych arterii komunikacyjnych w katowickich dzielnicach: Piotrowice-Ochojec, Kostuchna i Podlesie. Ulica posiada przebieg o kierunku zbliżonym do południkowego. Znajdują się przy niej historyczne obiekty, świadczące o ważnej funkcji, jaką było połączenie drogowe dawnych wsi − dzisiejszych dzielnic miasta.

ulica Armii Krajowej

Kostuchna, Piotrowice-Ochojec, Podlesie
ul. Armii Krajowej (wiadukt kolejowy)
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Katowice
Długość	5310 m
Przebieg
↑ ul. Piotrowicka 0m rzeka Ślepiotka 66m ul. Wczasowa 183m ul. Gajowa 384m ul. Żołnierska 477m do ul. Kosynierów 520m ul. Chełmska 613m ul. A. Asnyka, ul. Polarna 645m linia kol. Katowice−Bielsko-Biała 757m ul. St. Małachowskiego 890m ul. Tadeusza Kościuszki 81 935m ul. Harcerzy Września 1939 1030m ul. Robotnicza 1063m ul. Głogowska 1207m ul. Aleksandra Fredry 1311m ul. gen. Zygmunta Waltera Jankego 1410m ul. Kasztanowa, ul. Świerkowa 1478m rzeka Mleczna 1544m ul. Wojska Polskiego 1683m ul. Aleksandra Kostki-Napierskiego 1879m ul. Sokola 2163m ul. Głuszców 2244m ron. Rostworowskiego, ul. Bażantów 2304m ul. Zdzisława Hierowskiego 2561m ul. Czeremchowa 3137m ← ul. K. Stabika → ul. Szarych Szeregów skwer Michała Banasika[1] 3376m ul. Sezamkowa 3597m ul. Truskawkowa 3665m ul. Hiacyntowa 3709m ul. Rozmarynu 3722m ul. Migdałowców 3779m ul. Przebiśniegów 3847m ul. Zachodnia 3946m ul. Warsztatowa 4100m ul. Marzanny, ul. Okrąglica 4260m ul. Śnieżyczek 4291m ul. Złocieni 4325m ul. Konwalii 4358m ul. Krokusów 4425m ul. Begonii 4650m ul. Chryzantem[2] 4729m ul. Stokrotek 4772m ul. Kamelii 5016m ul. gen. T. Bora-Komorowskiego 5158m ul. Marcina Trojoka, ul. Sołtysia 5310m ← ul. Uniczowska → ul. Saska ↓ ul. Zaopusta
Położenie na mapie Katowic ulica Armii Krajowej
Położenie na mapie Polski ulica Armii Krajowej
Położenie na mapie województwa śląskiego ulica Armii Krajowej
50°11′53,7″N 18°58′39,1″E

Przebieg

Ulica Armii Krajowej rozpoczyna swój bieg w Ligocie na moście nad rzeką Ślepiotką, będąc przedłużeniem ulicy Piotrowickiej. Krzyżuje się między innymi z ul. Tadeusza Kościuszki (DK 81), ul. Aleksandra Fredry, ul. Zygmunta Waltera Jankego, ul. Bażantów (rondo gen. St. Rostworowskiego), ul. Szarych Szeregów. Kończy swój bieg w Podlesiu przy skrzyżowaniu z ul. Saską, ul. Uniczowską i ul. Zaopusta.

Historia

Mapa z 1827 − widoczna droga z Kostuchny do Podlesia − dzisiejsza ul. Armii Krajowej

Tablica na budynku dawnej szkoły powszechnej przy ul. Armii Krajowej 104

Tablica pamiątkowa na budynku Zespołu Szkół Poligraficzno-Mechanicznych przy ul. Armii Krajowej^[3]

Droga z Kostuchny do Podlesia istniała już w XVIII wieku jako główny szlak komunikacyjny między tymi osadami. W dalszym biegu prowadziła do Zarzecza (dzisiejsza ulica Uniczowska). Szlak ten uwzględnił Christian Friedrich von Wrede na swojej mapie z 1749^[4].

W latach 1918−1939 w budynku na rogu ul. Armii Krajowej i ul. Kasztanowej swoją siedzibę miał areszt (przy remizie strażackiej). Remiza strażacka istniała w tym miejscu od XIX wieku, znajdowały się w niej konny wóz i strażacki sprzęt gaśniczy. W 1928 na rogu ul. Z. W. Jankego i ul. Armii Krajowej rozpoczęła funkcjonowanie pierwsza w Piotrowicach stacja benzynowa. W 1932 na rogu ul. A. Fredry i ul. Armii Krajowej Teodor Tomecki wzniósł budynek, którego parter przeznaczył na siedzibę Urzędu Pocztowego. Działa on w tym miejscu do dziś^[5]. W 1938 przy ulicy założono cmentarz parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa i św. Jana Bosko^[6]. Podczas II wojny światowej pod numerem 45 swoją siedzibę miała NSDAP^[7]. Do 1949 przy ul. Armii Krajowej za cmentarzem w stronę Kostuchny wzniesiono czterdzieści dziewięć domków jednorodzinnych (tzw. "domki fińskie", od 1952 nazywano je Osiedlem Kostuchna). W 1954 doprowadzono do nich linię wodociągową. W latach siedemdziesiątych XX wieku przy ul. Armii Krajowej 61 zlokalizowano stację nadawczą, tzw. "radiowęzeł". W 1967 na skrzyżowaniu ul. Armii Krajowej i ul. Tadeusza Kościuszki uruchomiono sygnalizację świetlną^[5]. W latach sześćdziesiątych XX wieku pomiędzy ul. Armii Krajowej i ul. Wczasową wzniesiono osiedle mieszkaniowe o nazwie Osiedle Młodych^[8].

Przed II wojną światową ulica nosiła nazwę Dworcowa, w latach 1939-1945 − Herman Göring Strasse, do 1990 ul. Dąbrowszczaków^[9]. Od 1999 do 2001 trwała budowa bezkolizyjnego wiaduktu pod torami kolejowymi. Do użytku oddano go 21 listopada 2001^[5]. W 2009 na fasadzie budynku dawnej szkoły powszechnej przy ul. Armii Krajowej 104 umieszczono pamiątkową tablicę. Szkoła istniała w tym budynku w latach 1829−1901; nauczał w niej Karol Miarka.

W trzecim kwartale 2010 rozpoczęła się budowa kompleksu mieszkalno-usługowego "Mała Skandynawia". Planowane jest wzniesienie wielorodzinnych domów szeregowych i bliźniaczych^[10].

Infrastruktura

Ulica Armii Krajowej jest drogą publiczną klasy ulicy zbiorczej. Pod ulicą zlokalizowany jest wodociąg ∅ 125 mm oraz gazociąg niskiego ciśnienia ∅ 200 mm^[11]. Wśród form zabudowy mieszkaniowej dzielnicy Piotrowice można wyszczególnić m.in. zabudowę wielorodzinną, głównie z lat międzywojennych, o wysokości do 3−4 kondygnacji wzdłuż głównych, starych ciągów komunikacyjnych ul. gen. Z. W. Jankego i Armii Krajowej^[12]. W 2007 przebudowano skrzyżowanie ulic Armii Krajowej, Bażantów i Z. Hierowskiego. Wykonano rondo (rondo gen. S. Rostworowskiego) i wjazdy na Osiedle Bażantowo^[13].

Obiekty zabytkowe

Przy ulicy Armii Krajowej znajdują się następujące obiekty, objęte ochroną konserwatorską^[14]:

• wolnostojące kamienice mieszkalne (ul. Armii Krajowej 39, 42), wzniesione w latach trzydziestych XX wieku^[15];
• dworzec kolejowy stacji Katowice Piotrowice (ul. Armii Krajowej 40a)^[16];
• zespół fabryki maszyn Famur z funkcjonalistycznym budynkiem biurowym (ul. Armii Krajowej 41−51)^[16];
• dwie kamienice mieszkalne (ul. Armii Krajowej 46, 48)^[15];
• obiekt dawnej szkoły katolickiej z początku XX wieku (ul. Armii Krajowej 84)^[15];
• dom mieszkalny i salon meblowy (ul. Armii Krajowej 89, na rogu z ul. Świerkową); wzniesione w pierwszej ćwierci XX wieku jako gospoda i sala taneczna^[15];
• dom mieszkalny z zapleczem gospodarczym i ogrodem (ul. Armii Krajowej 93); wybudowany na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku^[15];
• dom mieszkalny z zapleczem gospodarczym i ogrodem (ul. Armii Krajowej 94); wybudowany w latach dwudziestych XX wieku^[15];
• dom mieszkalny z zapleczem gospodarczym i ogrodem (ul. Armii Krajowej 95, na rogu z ul. Wojska Polskiego); wzniesiony w pierwszej ćwierci XX wieku^[15];
• dom mieszkalny z zapleczem gospodarczym i ogrodem (ul. gen. Z. Waltera-Jankego 181, na rogu z ul. Armii Krajowej); wzniesiony w pierwszej ćwierci XX wieku na działce narożnej; na parterze istnieją sklepy;
• dom mieszkalny z zapleczem gospodarczym (ul. Wojska Polskiego 21, na rogu z ul. Armii Krajowej); wzniesiony na początku XX wieku na działce narożnej z parterową przybudówką od strony ul. Armii Krajowej;
• dom − szyb wentylacyjny (ul. Armii Krajowej 309); wzniesiony przed 1939^[15];
• dom mieszkalny z zapleczem gospodarczym (ul. Armii Krajowej 356); wzniesiony po 1901^[15];
• domy mieszkalne (ul. Armii Krajowej 390, 392, 394); wzniesione przed 1939;
• hala fabryczna (ul. Armii Krajowej 496)^[16]; wzniesiona na początku XX wieku.

Krzyże przydrożne

Przy ulicy Armii Krajowej znajdują się zabytkowe przydrożne krzyże:

• krzyż na placu przy ul. Armii Krajowej 79; wykonany w 1909, znajduje się naprzeciw budynku szkoły poligraficznej; upamiętnia on parobka, który utopił się w studni, znajdującej się w miejscu obecnego krzyża; napis na krzyżu: "Gelobt sei Jesus Christus!" (Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus); fundatorami byli Franciszek i Agata Gwóźdź. Na cokole umieszczono figurę Matki Boskiej; w 2001 przeprowadzono prace konserwatorskie^[17];
• krzyż przy ul. Armii Krajowej 95^[15] (skrzyżowanie z ul. Wojska Polskiego); wzniesiony w XIX wieku, przeniesiony w późniejszym okresie z miejsca obok szkoły podczas budowy drogi do Kostuchny; pod krzyżem odprawiano msze święte, gdy kościół parafialny nie był jeszcze wybudowany; w latach osiemdziesiątych XX wieku konstrukcję drewnianą zastąpiono metalową^[17]; krzyż został objęty ochroną konserwatorską^[14];
• krzyż na rogu ul. Armii Krajowej i ul. Szarych Szeregów; wybudowany w XIX wieku; w czasie II wojny światowej hitlerowcy zniszczyli znajdujący się obok krzyża postument po byłym pomniku powstańców śląskich; w 1946 krzyż odnowiono, a w 1999 zastąpiono go nowym (po drugiej stronie ul. Szarych Szeregów)^[17];
• krzyż na rogu ul. Armii Krajowej i ul. Migdałowców; wzniesiony w 1919 z fundacji Jana i Julii Skrzydłów^[18].

Instytucje

Przy ul. Armii Krajowej swoją siedzibę mają^[19]: firmy i przedsiębiorstwa handlowo-usługowe, restauracje, agencje reklamowe, wspólnoty mieszkaniowe, zakłady opieki zdrowotnej, biura podróży, Zespół Szkół Poligraficzno-Mechanicznych im. Armii Krajowej w Katowicach-Piotrowicach (Szkoła Policealna nr 2, Technikum nr 18, Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 15), kancelarie radców prawnych.

Komunikacja

Ulicą kursują linie autobusowe ZTM w kierunkach miast Mikołów (numery: 37, 653, 905N) i Tychy (nr 36 i 688) oraz dzielnic Katowic − numery: 9, 10, 138, 238, 292, 689, 695, 937.

Zobacz też

• Architektura Katowic
• Lądowisko Famur
• Zaopusta
• Zmiany nazw ulic i placów w Katowicach