Ulica Kredytowa w Warszawie

Ulica powstała na gruntach należących od 1843 do Banku Polskiego (tzw. Łubieńszczyzny)^[2]. Miała ułatwić ich parcelację i zabudowę^[3]. W 1851 magistrat podpisał z bankiem porozumienie, zobowiązując się wybrukować zaprojektowaną ulicę, łączącą ul. Mazowiecką z ul. Marszałkowską^[3]. Bank z kolei odstąpił miastu pas gruntu niezbędny do poszerzenia ul. Marszałkowskiej^[3]. Zachodni odcinek nowej ulicy wytyczono jako styczny i równoległy do ul. Próżnej, w wyniku czego powstał szeroki przesmyk między pl. Zielonym (Dąbrowskiego) a ul. Marszałkowską^[4].

Ulica została przeprowadzona w 1852^[2] lub 1853^[5]. Pierwotnie nosiła nazwę Nowa^[6] (według innego źródła Nowopróżna)^[7]. Około 1865 zmieniono jej nazwę na Erywańska, dla upamiętnienia namiestnika Królestwa Polskiego Iwana Paskiewicza (hrabiego Erywańskiego)^[8]^[9].

Przeprowadzenie ulicy umożliwiło Bankowi Polskiemu parcelację Łubieńszczyzny^[2]. Z 12 frontowych działek budowlanych jedną, przylegającą do terenu kościoła Świętej Trójcy, przekazano gminie ewangelicko-augsburskiej za odstąpienie pod budowę ulicy części placu, na którym od ok. 1750 znajdowała się należąca do gminy kamienica nazywana Czerwonym Pałacem^[10]. Nowa ulica szybko się zabudowywała^[11]. W latach 1853–1858 w miejscu po rozebranym Czerwonym Pałacu wzniesiono gmach Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego^[12]. W latach 1853–1887 gmina ewangelicko-augsburska zabudowała swoją posesję kilkoma budynkami, m.in. w jednym z nich mieścił się dom starców^[13]. W 1879 poszerzono wylot Erywańskiej na ul. Marszałkowską^[14]. Około 1910 ulica była już w całości zabudowana^[15]. Stała się ulicą reprezentacyjną^[16], m.in. miejscem siedzib organizacji społecznych, towarzystw i klubów^[17].

W 1916^[18] zmieniono nazwę ulicy na obecną, pochodzącą od gmachu Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego^[19].

W 1924^[20] w kamienicy nr 2 rozpoczęło działalność Gimnazjum Żeńskie im. Królewny Anny Wazówny Zboru Ewangelicko-Augsburskiego^[21]. Na początku lat 30. w kamienicy nr 14 mieściło się kino „Opieka”^[22], które w 1932 zastąpił Teatr na Kredytowej^[23], w latach 1933−1934 teatr Rozmaitości II^[24], następnie do 1935 operetka^[24], a latach 1935−1939 teatrzyk rewiowy Cyrulik Warszawski^[23]. Krótko przed wybuchem II wojny światowej w jego miejscu otwarto kino „Olza”^[23]. W czasie okupacji niemieckiej w budynku w 1940 rozpoczął działalność koncesjonowany teatr Komedia prowadzony przez Igo Syma^[22].

Zabudowa ulicy ucierpiała w czasie obrony Warszawy we wrześniu 1939^[12]^[25]. W czasie powstania warszawskiego ulica była miejscem walk^[26], m.in. o gmach Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego, w którym od lata 1943 mieściła się główna siedziba warszawskiego Arbeitsamtu (niemieckiego urzędu pracy)^[27]; ruiny gmachu, skutecznie bronione przez żołnierzy ze zgrupowania „Bartkiewicza”, pozostawały do października 1944 częścią głównej linii polskiej obrony śródmieścia od strony wschodniej)^[28]. Ulicę przegrodzono dwiema barykadami^[29]. W czasie powstania zburzono całkowicie kilka budynków, a kilka innych spłonęło^[12].

Po wojnie część obiektów przy znajdujących się przy ulicy odbudowano^[12]. W latach 50.^[12] wylot Kredytowej na ul. Marszałkowską został przegrodzony wysokim budynkiem mieszkalnym, w którego parterze na osi ulicy pozostawiono jedynie przejście dla pieszych^[30]^[12]. Jej przedwojenna, zwarta zabudowa została skrócona o ok. połowę, do wylotu na pl. Dąbrowskiego^[12]. Po stronie parzystej (północnej) została zakończona sześciokondygnacyjnym budynkiem mieszkalnym pod numerem 8, który w 1959 jako pierwszy uzyskał tytuł Mistera Warszawy^[31].

W drugiej połowie XX w. w narożnej kamienicy Goldstanda przy pl. Dąbrowskiego mieściła się księgarnia Wydawnictw Szkolnych i Pedagogicznych, w związku z czym w jej okolicach, w tym na ulicy Kredytowej, prowadzono handel używanymi podręcznikami^[32]. Nieoficjalnie mówiono o Centralnym Bazarze Podręczników Szkolnych^[33]. Funkcjonował on jeszcze w pierwszej dekadzie XXI w., już po likwidacji księgarni^[32]^[33].

W 1994 u zbiegu z ul. Mazowiecką odsłonięto głaz na cokole z tablicą upamiętniającą powstańców ze zgrupowania „Bartkiewicza”^[34].

W 2012 wszystkie budynki z numeracją ulicy Kredytowej, z wyjątkiem bloku mieszkalnego pod numerem 2, ujęto w gminnej ewidencji zabytków (w tym również budynki już wcześniej wpisane do rejestru zabytków)^[35].

Ulica Kredytowa w Warszawie

Opis

Ważniejsze obiekty

Obiekty nieistniejące

Przypisy

Wikiwand - on