Uniwersytet Albrechta w Królewcu

Uniwersytet Albrechta w Królewcu, Uniwersytet Alberta w Królewcu, zwyczajowo Albertyna lub Albertina (niem. Albertus-Universität Königsberg) – uniwersytet w Królewcu, istniejący w latach 1544–1945, jedyny uniwersytet w Księstwie Pruskim i jeden z najważniejszych w I Rzeczypospolitej. Po oderwaniu Prus od Polski (w 1657 roku) Albertyna pozostała największym ośrodkiem akademickim w Prusach Wschodnich do końca ich istnienia.

Uniwersytet Albrechta w Królewcu

Albertus-Universität Königsberg

Universitas Albertina
Academia Regiomontana

Data założenia	1544
Data likwidacji	1945
Państwo	Prusy Wschodnie
Rektor	Georgius Sabinus (pierwszy)
Położenie na mapie Rzeszy Niemieckiej (Republiki Weimarskiej i III Rzeszy w granicach sprzed 1938) Uniwersytet Albrechta w Królewcu
54°42′50″N 20°30′36″E

Uniwersytet Albrechta w Królewcu (kartka pocztowa z XIX wieku)

Obecnie do tradycji Albertyny odwołuje się Bałtycki Uniwersytet Federalny im. Immanuela Kanta w Królewcu.

Powstanie uniwersytetu

Królewiecki uniwersytet zawdzięcza swą nazwę Albrechtowi Hohenzollernowi – pierwszemu władcy Prus Książęcych. Celem, jaki stawiał książę Albrecht przed uniwersytetem, było szerzenie „czystej ewangelii” wewnątrz księstwa i w całej Rzeczypospolitej, dostarczenie państwu kadry urzędniczej, nauczycieli, lekarzy oraz ogólne szerzenie oświaty i kultury humanistycznej.

W 1539 książę polecił stanom pruskim znalezienie funduszy na utrzymanie szkoły. Brano pod uwagę kilka lokalizacji: Nidzica, Zalewo, Welawa. Ostatecznie w 1542 założono w Królewcu (dokładnie w Knipawie) szkołę partykularną, która miała przygotowywać uczniów do studiów uniwersyteckich. W celu podniesienia rangi protestanckiej szkoły 20 lipca 1544 Albrecht uroczystym aktem ufundował w jej miejsce uniwersytet, rozsyłając zaraz po tym stosowną proklamację do kilku państw, w tym Polski, Danii, Szwecji i do krajów niemieckich. 17 sierpnia 1544 nastąpiło poświęcenie uczelni i objęcie rządów przez pierwszego rektora Albertyna, Georgiusa Sabinusa, który dwukrotnie piastował ten urząd. Dotychczasowa szkoła partykularna została przekształcona w pedagogium, a jej zamknięcie nastąpiło w 1617.

W proklamacji Albrecht zapowiedział, że uczelnia będzie nadawała stopnie naukowe, ale nie posiadała ona odpowiedniego przywileju ani od Stolicy Apostolskiej (papież nie widział interesu w popieraniu protestanckiego uniwersytetu), ani od cesarza Niemiec (Albrecht po sekularyzacji zakonu krzyżackiego został w Niemczech banitą). Pełne uprawnienia uniwersyteckie i tym samym możliwość nadawania stopni naukowych uznawanych w całym świecie chrześcijańskim nadał Albertynie (na prośbę księcia Albrechta) król Polski Zygmunt August, który 28 marca 1560 obdarzył uczelnię takimi samymi przywilejami, jakie posiadała Akademia Krakowska^[1][2].

Polacy na uczelni

Wśród pierwszych profesorów uczelni byli Abraham Kulwieć, wykładowca greki i hebrajskiego, oraz Stanisław Rafajłowicz, wykładowca teologii (nie znał niemieckiego, wykłady odbywały się po łacinie). Astronomii nauczał Maciej Menius, profesor matematyki w gdańskim gimnazjum, który w Królewcu wydał w 1584 książkę Themata de circulis Spherae Materialis. Wykładał tu także luterański teolog Hieronim Malecki^[3]. Przez 24 lata rektorem uczelni był Celestyn Myślenta.

Wśród pierwszych studiujących tu znanych Polaków byli Bieniasz Budny, Erazm Gliczner, Marcin Kwiatkowski, Jan Kochanowski, Piotr Kochanowski, Andrzej Kochanowski, Jan i Jakub Niemojewscy, Stanisław Sarnicki.

Jednym z ważniejszych celów Uniwersytetu Albrechta w Królewcu było kształcenie duchownych protestanckich; od 1728 istniało tam polskie seminarium ewangelickie^[4], które działało aż do lat 30. XX wieku i wykształciło wielu pastorów, zasłużonych dla krzewienia oświaty i kultury polskiej, między innymi Krzysztofa Celestyna Mrongowiusza, Gustawa Gizewiusza, Władysława Semadeniego. Na uczelni działali też Jerzy Olech, Marcin Gregor, Herman Pełka, August Grzybowski.

Profesorowie

Z tym tematem związana jest kategoria: Wykładowcy Uniwersytetu Albrechta w Królewcu.

Absolwenci i studenci

Z tym tematem związana jest kategoria: Absolwenci i studenci Uniwersytetu Albrechta w Królewcu.